Letonya Mutfağı

Letonya Mutfağına Dair: Letonya'nın Yemekleri ve Yemek Kültürü Nasıldır?

Letonya mutfağı başlangıcı çiftçilerle başlayan; ancak gün geçtikçe modernleşen Letonyalılar tarafından geliştirilen bir mutfak çeşididir. Lentonya’nın yemekleri kendine özgü soslarla zenginleştirilmiştir.

Letonya mutfağı, bulunduğu konumdan dolayı balık tüketiminin yoğun olduğu bir mutfaktır. Letonya, deniz ürünleri haricinde tarımla üretilen ürünler ve et de bu mutfağın ana elementlerindendir. Letonya, Baltık bölgesinde bulunduğu için aynı bölgede bulunan diğer ülkelerden de etkilenmiştir. Tereyağ ve yağ konusunda oldukça zengin iken, baharat konusunda aynı şey söz konusu değildir.

Çağlar öncesi itibariyle Letonya mutfağıyla alakalı bilgiler ilerleyen kısımlarda aktarılacaktır.

Letonya’nın Yaygın Gıda Maddeleri Nelerdir?

Letonya mutfağında en yaygın tüketilen gıda maddeleri aşağıda listelenmiştir.

  • Patates
  • Buğday
  • Arpa
  • Lahana
  • Soğan
  • Yumurta
  • Domuz eti

Letonya mutfağı, Letonya’da iklim şartları dolayısıyla yetiştirilebilinen mahsullere dayanır ve mevsimsel olarak yetişen ürünlere göre değişiklik gösterir.

Letonya’nın Geleneksel Yemekleri Nelerdir?

Geleneksel Letonya yemekleri içerisinde en yaygın olanları aşağıda listelenmiştir.

  • Çavdar ekmeği
  • Kırmızı pancar çorbası
  • Speck (Domuzun göbek kısmından yapılmış tütsülenmiş pastırma)
  • Ekmek çorbası (Bir tatlı çeşidi)
  • Kvass (Düşük alkollü, çavdar ekmeğinden yapılan bir tür içecek)
  • Tütsülenmiş balık
  • Patates gözlemesi

Letonya Yemekleri Hakkında Yazılan Kitaplar Nelerdir?

Letonya mutfağı hakkında yazılan kitaplar alt kısımda listelenmiştir.

  • Silvena Johen - Estonya, Letonya ve Litvanya’nın Yemekleri ve Pişirmesi
  • Siri Lise Doub - Letonya’nın Tadı (Hipocrene International Yemek Kitapları)
  • Livija Grinbergs, Astida Robez, Tonija Kruka- Letonya Yemekleri, Baltık Mutfağından Tarif Koleksiyonu
  • Travis Korns - Letonya Yiyecekleri: Baltık Devletinden Ağız Sulandıran Tarifler
  • Hermes House - Rus, Alman ve Polonya Yemekleri ve Pişirilmesi: Baltık’tan Karadeniz’e 185’den Fazla Geleneksel Tarifle
  • Simon Bajada - Baltık: Estonya, Letonya ve Litvanya’dan Yeni ve Eski Tarifler
  • Simon Bajada - Yeni İskandinav: İskandinav Mutfağından Tarifler
  • Simon Bajada - Kuzey Işıkları: Her gün İskandinav Mutfağı’ndan Yediği için daha Daha Hafif
  • Nina Masuline - Letonya Ulusal Mutfağı

En Çok Bilinen Letonya Yemekleri Nelerdir?

En çok bilinen Letonya yemekleri aşağıda sıralanmıştır.

  • Frikadeļu zupa
  • Skābeņu zupa
  • Kliņģeris
  • Maizes zupa
  • Pelēkie zirņi ar speķi
  • Rupjmaize
  • Griķi
  • Pīrādziņi
  • Aukstā zupa
  • Karbonāde

Letonya’da En Çok Tüketilen Yemekler Hangileridir?

Tasteatlas tarafından yapılan bir araştırmaya göre göre Letonya’da en çok tüketilen yemek Karbonāde’dir; Karbonāde’yi, Aukstā zupa ve Pīrādziņi adlı yemekler takip etmektedir.

Tasteatlas tarafından yapılan ankete göre Letonya’da en çok tüketilen yemekler aşağıda listelenmiştir.

  • Karbonāde
  • Aukstā zupa
  • Pīrādziņi
  • Griķi
  • Rupjmaize
  • Pelēkie zirņi ar speķi
  • Maizes zupa
  • Kliņģeris
  • Skābeņu zupa
  • Frikadeļu zupa

Letonya’da en çok tüketilen yemeklerin tüketim oranlarında Letonya yaşam koşulları etkili olmuştur.

Özel Günlerde Letonya Mutfağında Neler Pişer?

Özel günlerde Letonya mutfağında pişirilen yemekler aşağıda listelenmiştir.

  • Aukstā Zupa - Soğuk çorba
  • Siļķe Kažokā - Paltolu ringa balığı
  • Aukstā Gaļa - Soğuk et jölesi
  • Rasols - Patates salatası
  • Biešu Zupa - Pancarkökü çorbası
  • Kartupeļu Pankūkas - Patatesli krep
  • Kotletes - Kıymalı köfte
  • Skābeņu Zupa - Kuzukulağı çorbası
  • Pelēkie Zirņi ar Speķi - Domuz yağında bezelye (Noel’de içilir.)
  • Kartupeļi ar Gaileņu Mērci - Chanterelle soslu patates
  • Biezpiens ar Kartupeļiem, Siļķi un Zaļumiem - Patates, ringa ve mikro yeşiller ile süzme peynir
  • Putraimdesas - Litvanya siyah puding sosisi
  • Rupjmaizes Kārtojums - Çavdar ekmeği
  • Rupjmaizes Zupa – Çavdar ekmeği çorbası

Letonya’da her Noel zamanı çoğunlukla belirtilen yemekler hazırlanmaktadır. Letonya kültürü etkisi ile oluşan bu özel günlerde pişen yemekler genellikle sezonun ürünlerini içerir.

Letonya Mutfağı Tarihe Göre Nasıl Şekillenmiştir?

Letonya mutfağı, Baltık bölgesinden ve genel olarak kuzey ülkelerinden etkilenmiştir. Letonya mutfağında karabiber, dereotu veya kimyon tohumu gibi baharatlar kullanılmaktadır; ancak baharat konusunda zengin değildir. Letonya mutfağı, köylü kültüründen gelir ve Letonya’nın deniz ve ılıman ikliminde yetişen mahsullere dayanır. Çavdar, buğday, yulaf, bezelye, pancar, lahana, domuz ürünleri ve patates temel gıda maddeleridir. Letonya mutfağı, mutfağın önemli bir parçası olan ekmek ve süt ürünlerini bolca içerir. Ana yemeklerin çoğunda et bulunur ancak balık da özellikle Baltık Denizi’ne yakın kıyı bölgelerinde yaygın olarak tüketilir. İki et de tütsülenir.

Çağdaş Letonya’daki pek çok yemek, tarih boyunda bölgede kurulan egemenlik kuran kültür ve devletlerden etkilenerek gelişmiştir. Ekşi kremalı pelmeni (pelmeņi), borsch (borščs), stroganoff (stroganov), ringa balığı (siļķe kažokā), şaşlik (šašliks), rasol, plov, kefir, kvas ve soļanka Sovyet mutfağından benimsenen popüler yemekler arasındadır. Sovyet döneminde yemekte yaşanan kıtlıktan dolayı Alman haçlıların getirdiği yemekler de benimsenmiştir. Letonya mutfağı için çevre kültürlerin etkisi ile iklimin birleşiminin sonucu oluştuğu görülebilmektedir.

Letonya Yemekleri ve Yemek Tarifleri

Ünlü Letonya yemeklerinden birkaçının tarifi metnin devamında verilecektir.

Tarifi verilecek Letonya yemeklerinin listesi aşağıda verilmiştir.

  • Karbonāde
  • Aukstā Zupa
  • Pīrādziņi
  • Griķi
  • Rupjmaize

1. Karbonāde

Letonya menşeli karbonāde, ülkenin dünyaca ünlü Wiener şnitzelinin en sevilen şeklidir.

Malzemeler:

  • Domuz eti
  • Un
  • Yumurta
  • Ekmek kırıntıları
  • Patates
  • Dereotu
  • Lahana
  • Ekmek

Hazırlanışı:

Bu et spesiyalitesi genelde iyi bir şekilde kızartılmadan önce un, çırpılmış yumurta ve (bazen) ekmek kırıntıları ile kaplanmış ince dövülmüş domuz pirzolası ile yapılır. Lezzetli bir Cantharellus cibarius mantar sosu pişmiş şinitzel üzerine kaşıkla dökülür ve dereotu, haşlanmış patates, patates kızartması, lahana salatası, salamura sebzeler ve çavdar ekmeği gibi yan ürünler ile birlikte tüketilir.

Letonya’da yaygın bir ev yemeği olmasının yanı sıra Karbonāde, kafeteryalarda servis edilir ve aynı zamanda düğün ziyafetlerinde servis edilen tipik bir Letonya yemeğidir.

2. Aukstā Zupa

Malzemeler:

  • Pancar
  • Salatalık
  • Kefir
  • Haşlanmış yumurta
  • Süt sosisi
  • Dereotu
  • Yeşil soğan

Tüm malzemeler karıştırılır, tuz ve karabiberle tatlandırılır ve çorba iyice soğuyana kadar buzdolabında bırakılır. Çorbanın yanında birkaç dilim ekmek ile servis edilmesi tavsiye edilir. Aukstā zupa mevsimlik bir çorbadır, bu nedenle kış aylarında restoranlarda bulmak neredeyse imkansızdır ancak çoğu yerin menüsünde yaz aylarında görebilmektedir.

3. Pīrādziņi

Bu hilal şeklindeki hamur işleri, ülke genelinde birçok şekilde yapılır ve ulusal Letonya yemeklerinden biridir. Maya ile hazırlandığında daha büyüktürler ve atıştırmalık olarak servis edilirler. Küçük versiyonları çeşitli çorbaların yanında yenilmek üzere tasarlanmıştır.

Bazı türleri soğan, kıyma, domuz pastırması, lahana veya kremalı süzme peynirin lezzetli karışımlarıyla doldurulur.

Malzemeler:

  • 350 gram ince doğranmış pastırma parçaları
  • 2 ince doğranmış kahverengi soğan
  • Tadına göre pul biber
  • 7 gram instant kuru maya
  • 60 ml ılık su
  • 60 gram tuzsuz tereyağı
  • 190 ml süt
  • 8 çay kaşığı pudra şekeri ya da çok ince şeker
  • 1 çırpılmış yumurta
  • 440 gram (3 ½ su bardağı) un
  • 2 çay kaşığı tuz

Hazırlanışı:

Yapışmaz bir tavada soğanlar ve pastırma, soğanlar yarı saydam olana ve pastırma yağını çekene kadar sotelenir. Karabiber eklenir. Hamurdan önce bu karışım tamamlanmalıdır çünkü bu karışımın soğuk halde kullanılması daha kolaydır. Küçük bir kaseye maya ve su konulur. Maya aktifleşmesi için bir kenara konulur. Küçük bir tencereye tereyağı, süt ve şekeri eklenir. Tereyağı eriyene ve şeker sütün içinde kaybolana kadar kısık ateşte ısıtılır.

Süt karışımı ılık olacak şekilde soğuyunca çırpılmış yumurta, maya ve su ile karıştırılır.

Geniş bir kaba iki su bardağı un ve tuz koyulur, üzerine sıvı yağ dökülür ve karıştırılır.

Karıştırıldıktan sonra kalan un eklenir. Tüm malzemeler bir araya gelene kadar karıştırılır, ardından kasede 10 dakika dinlenmeye bırakılır. Dinlendikten sonra hamur hafifçe unlanmış bir zemine alınır ve hamur pürüzsüz ve elastik olana kadar yaklaşık 5 - 10 dakika yoğrulur.

Hamur hafif yağlanmış bir kaba alıp üzerini örtülür. Yaklaşık 1½ saat veya iki katına çıkana kadar kabarmaya bırakılır. Fırın 180 ° C (360 ° F) olacak şekilde önceden ısıtılır. Hamur hazır olunca ceviz büyüklüğünde parçalara bölünür. Elde bir top haline getirilir ve pastırma karışımından bir çorba kaşığı koyulur ve hamurun kenarları bir araya getirilir ve yuvarlak şekil verilir. Üzerine yumurta sarısı sürülür. Çörekler fırına koyulur ve altın rengi olana kadar 12-15 dakika pişirilir. Fırından çıktıktan sonra yenmeye hazır olurlar.

4. Griķi

Yunanca bir kişi için kullanılan terimden kaynaklandığına inanılan Griki, karabuğday olarak bilinen yalancı tahılın Letonca adıdır. Geleneksel Letonya mutfağının temel malzemelerinden biri olan griķi, suda tereyağ ve tuzla pişirilen karabuğdayın tek başına ya da çeşitli Letonya spesiyalitelerine eşlik etmesinden oluşan bu basit yemeğin adıdır.

Malzemeler:

  • 1 su bardağı karabuğday
  • 1 su bardağı mercimek
  • 1 yemek kaşığı tereyağ
  • 1 çay kaşığı kimyon
  • 1 küçük kırmızı soğan
  • 2-3 havuç
  • 1 tatlı kaşığı garam masala
  • 1 çay kaşığı tuz
  • 5 su bardağı su
  • 1 yemek kaşığı zerdeçal
  • 1,5 - 2 su bardağı galeta unu

Hazırlanışı:

Karabuğday ve mercimek durulanır. Tencereye 1 yemek kaşığı tereyağı, turp kimyonu, ince doğranmış soğan, rendelenmiş havuç, karabuğday ve mercimek konur ve karıştırılır. 1 çay kaşığı garam masala ve tuz eklenir. Su ve zerdeçal eklenir ve orta ateşte kaynatılır. Eğer arzu edilirse ekmek kırıntıları ve maydanoz ile servis edilebilir.

5. Rupjmaize

Rupjmaize, tam tahıllı çavdardan oluşan, ocakta pişirilen ve uzun somun şeklinde şekillendirilen geleneksel bir Letonya ekmeğidir. Hem ekşi hem de tatlı olan eşsiz bir tada sahiptir. Ekmek, füme balık, et ve Rokfor gibi güçlü, keskin peynirlerle iyi uyum sağlar.

Malzemeler:

  • 1 yemek kaşığı şeker
  • 1 çay kaşığı tuz
  • Bir avuç kimyon tohumu
  • 1 çay kaşığı kuru maya
  • 1 su bardağı un
  • Yaklaşık ½ su bardağı su
  • Kepekli çavdar unu
  • 1 yemek kaşığı yoğurt ya da kefir

Hazırlanışı:

1 su bardağı çavdar unu ile 1 yemek kaşığı sade yoğurt veya kefir ve yeterli miktarda suyu karıştırarak “püre” kıvamda bir karışım elde edilir. Bunun üzerine biraz un serpilir, temiz bir havluyla örtülür ve karışım ekşi olana kadar hava akımı olmayan bir yerde bırakılır.

Ekşitme işlemi bittiğinde 1 yemek kaşığı şeker, 1 tatlı kaşığı tuz, bir avuç kimyon tohumu, 1 tatlı kaşığı kuru maya, 1 su bardağı sade un, yaklaşık ½ su bardağı su ve kepekli çavdar ununu ekleyip oldukça sert bir hamur elde edilir. Hamur “konuşmaya” başlayana kadar (Letonyalılar buna ses derler) ve elden uzaklaşmaya başlayana kadar elle yoğrulur. Hamurlar tavalara yerleştirilir ve 200 C’de yaklaşık 50-60 dakika pişirilir. Fanlı bir fırın yoksa, pişirmeye dikkat edilmeli ve yanmayı önlemek için somunların çevrilmesi (yaklaşık 20-30 dakika sonra) gerekir. Bittiğinde, tavadan çıkarılır, tel bir rafa koyulur, kalın havlularla örtülür ve soğumaya bırakılır.

Letonya'da En Çok Tüketilen İçecekler Nelerdir?

Letonya’da en çok tüketilen içecekler aşağıda listelenmiştir.

  • Mežezers
  • Letonya Votkası
  • Riga Black Balsam
  • Allažu Kimelis
  • Rižskij Samogon
  • Aldaris Luxus

Letonyalıların içki kültürü dünya çapında bilinmekte olup kitap, şiir, şarkı ve film gibi pek çok esere konu olmuştur. Alkollü ve alkolsüz Letonya içecekleri konusu oldukları eserler sayesinde dünya çapında bilinmeye başlamıştır.

Utku Urfa Yazan: Utku Urfa

Utku Urfa graduated from Trakya University in 2020 with a bachelor's degree in Translation and Interpreting. After taking the role of both the copywriter and content editor at vizem.net in July 2021, Utku is currently working as EU Area Senior Consultant since July 2022.

Paylaş: