Rusya Federasyonu, Doğu Avrupa ve Kuzey Asya'da, Baltık Denizi'nden Pasifik Okyanusu'na ve Arktik Okyanusu'ndan Çin sınırına kadar uzanan çok uluslu bir devlet olarak tarih boyunca pek çok dönüşüm geçirmiştir. 1991 yılında Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra bağımsız bir ülke olarak kurulan Rusya,17.075.400 kilometrekarelik yüzölçümü ile dünyanın en büyük ülkesidir.
Rusya’nın tarihi, Doğu Slavlarının günümüzdeki Rusya topraklarına gelmesi ile başlamaktadır. Tarihsel olarak 862 yılında kuzeyde Vikingler tarafından tohumları atılmaya başlanan Rusya, Straya Ladoga ve Novgorod köylerine İskandinavya göçmenlerinin gelişi ile birlikte Slav ve Fin-Ugorlar birliğinin kurulmasıyla güçlenmiştir.
Novgorod prensi Oleg’in Kiev’i ele geçirmesi ile Doğu Slavlarına ait kuzey ve güney toprakları 882 yılında tek bir çatı altında toplanmıştır. 988 yılında Bizans etkileşimi ve Hristiyanlığın yaygın olarak benimsenmesi ile Ortodoks Slav kültürü sentezlenmiştir. 1237-1240 yılları arasında gerçekleşen Moğol istilaları sonucunda Kiev ayrılmış ve Rusya nüfusunda kayıplar yaşanmıştır. 13. yüzyılı takip eden dönemlerden itibaren Moskova, Rusya için politik ve kültürel anlamda bir başkent olmuştur.
Makalede Rusya'nın tarihsel dönemlerine ve ülke tarihi için önemli olan olaylarına yer verilmiştir.
Rusya Tarihindeki Önemli Dönemler Hangileridir?
Rusya tarihindeki önemli dönemler aşağıda listelenmiştir.
- Rusya'da tarih öncesi dönem
- Erken tarih döneminde Rusya
- Rusya'da Moskova Knezliği (Dükalığı) dönemi
- Çarlık döneminde Rusya tarihi
- Rusya İmparatorluğu dönemi
- Rusya'da iç savaş dönemi
- Sovyetler Birliği dönemi
- Rusya Federasyonu dönemi
Tarih Öncesi Dönemde Rusya Tarihi Nasıldır?
Tarih Öncesi Dönemde Rusya Tarihi Nasıldır?Rusya topraklarındaki ilk insan yerleşimi, Paleolitik Çağların başlarında Eski Çağ dönemine dayanmaktadır. Rusya’da bulunan taştan yapılma aletlere göre yaklaşık 2 milyon yıl önce, Batı Asya'dan Kuzey Kafkasya'ya göç edilmiştir. Kuzey Kafkasya'nın Dağıstan Akuşa bölgesinde 1.5 milyon yıllık Oldowan çakmaktaşı aletler bulunmuştur.
Denisova insanının Rusya bölgesindeki fosilleri yaklaşık 110.000 yıl öncesine dayanmaktadır. Rusya, hayatta kalan son Neandertallerin bazılarına ev sahipliği yapmıştır. Güney Rusya’nın bozkırlarında İskitler yaşamıştır.
Boğaziçi Krallığı, İmparator Nero'nun saltanatı ile MS 63'ten 68'e kadar Roma'nın Moesia eyaletine dahil edilerek kurulmuştur. MS 2. yüzyılda Gotlar, Karadeniz'e göç ettikten sonra MS 3. ve 4. yıllarında Güney Rusya'da Hunların istilasına uğramışlardır.
Hazar ve Karadeniz arasında yer alan Aşağı Volga Havzası bozkırlarını 8. yüzyıla kadar Türk halkı olan Hazarlar yönetmiştir. Hazarlar, yasalarının ve kozmopolit kapsayıcılığının herkesi hoşgörü içerisinde barındırma özelliği sayesinde uzun yıllar boyunca hakimiyetini sürdürmüştür. Abbasi İmparatorluğu ile ana ticari bağlantı hattı olan Hazarlar, Bizans İmparatorluğu ile müttefik içinde olmuştur. Arap Halifeliklerine karşı Hazarlar, Bizans İmparatorluğu ile başarılı sonuçlar elde ettikleri savaşlara katılmışlardır.
Erken Tarih Döneminde Rusya Tarihi Nasıldır?
Erken Tarih Döneminde Rusya Tarihi Nasıldır?Rusya toprakları tarihinin ilk yıllarında MS beşinci yüzyılda Batıdan göç etmeye başlayan Slav kabileleri ile donanmıştır. Novgorod ve Kiev'i merkezi olarak benimseyen ilk Rus devleti dokuzuncu yüzyılda kurulmuştur. Rus, Ukrayna ve Belarus halkları bir dayanışma ruhu içinde bugünkü Rusya’nın temellerini atmıştır. 7. yüzyıldan itibaren Doğu Slavları, Batı Rusya'da yaşayan en fazla nüfusu oluşturmuşlardır. Doğu Slavları; Merya, Muromians ve Meshchera gibi yerli Fin kabilelerini asimile ederek bünyesine katmıştır.
Rus tarihinin en bilinen başlangıç tarih 862 yılında Rusya’nın kuzeyinde Varangians tarafından yönetilen Rus devletinin kurulması olarak bilinmektedir. Staraya Ladoga ve Novgorod, İskandinavya'dan Slavlar ve Finlilerin bünyesine katılması ile Rusya’nın ilk büyük şehirleri haline gelmiştir. 882'de Novgorod Prensi Oleg, Kiev'i ele geçirmiş ve Doğu Slavların kuzey ve güney topraklarını tek bir otorite altında birleştirmesine yol açmıştır. 10. yüzyılın sonunda merkez Kiev'e taşınmıştır.
Rusya Devleti, 988'de Bizans İmparatorluğu etkisiyle Hristiyanlığı kabul etmiştir ve Slav kültürü ile sentezlenerek Ortodoks Hristiyanlık ortaya çıkmıştır.
Rusya'da Moskova Knezliği Dönemi Nasıldır?
Rusya'da Moskova Knezliği Dönemi Nasıldır?Tatarlarla işbirliği yapması nedeniyle Rusya'dan kovulan, Alexander Nevsky'nin en küçük oğlu Daniel Aleksandroviç, 1283-1547 yılları arasında varlığını sürdüren Moskova Knezliğini kurmuştur. Rusya'nın nehir sisteminin merkezinde, ormanlar ve bataklıklarla etrafı kaplı Moskova Knezliği, ilk başta sadece Vladimir'in derebeyliğine bağlı olmasına rağmen kısa sürede Rusya’yı hakimiyeti altına almayı başarmıştır.
Moğol derebeylikleriyle işbirliği içerisinde olan ve Tatarlardan haraç toplayan Moskova zamanla hızla yükselişe geçmiştir. Moskova Knezliği, Rus Ortodoks Kilisesi'nin merkezi olunca nüfusunu iyice artırmayı başarmıştır.
14. yüzyılın ortalarında Moğolların gücü azalmaya başlamış ve Moskova Knezliği, Moğollara karşı koymaya yetkin hale gelmiştir. 1380'de Don Nehri üzerinde gerçekleşen Kulikovo Savaşı'nda Moğollar yenilmiş ve Büyük Prens Dmitry Donskoy'ın ününe ün katmıştır. Moskova'nın Rusya üzerindeki baskınlığı artmış ve toprakları savaşlardaki galibiyetler ve gerçekleşen evlilikler vasıtasıyla genişlemiştir.
15. yüzyılda III. Ivan, kuzeybatıdaki güçlü rakibi Litvanya Büyük Dükalığı ile Dinyeper ve Oka Nehri havzalarındaki yarı bağımsız prensliklerin kontrolünü ele geçirmek için kıyasıya rekabet içine girmiştir. III. Ivan sayesinde Moskova Knezliği hakimiyet alanını üç katına çıkarmıştır.
III. Ivan, tüm Rus prensleri ve soyluları üzerindeki mutlak egemenliğini ilan etmiş, Tatarlara daha fazla haraç vermeyi reddetmiş, Altınordu'nun Ruslar üzerindeki hakimiyetine son vermiş ve Rus devletinin temellerini atmıştır. III. Ivan Anti-Katolik bir yönetici olarak Rusya ve Batı arasına sınır çizmiş ve topraklarını genişletmek için Batı medeniyeti nimetlerinden Rusya’yı mahrum bırakmıştır. III. Ivan’ın saltanatının ardından kendisini resmi olarak Çar ilan eden Rus hükümdarı IV. Ivan dönemi başlamıştır.
Çarlık Döneminde Rusya Tarihi Nasıldır?
Çarlık Döneminde Rusya Tarihi Nasıldır?Moskova Knezliğinin toprakları 1547 yılında Rusya Çarlığına dönüşmüştür. 13. yüzyıldan sonra Moskova, Rus topraklarının birleşmesi için politik ve kültürel bir merkez olarak ortaya çıkmıştır. 15. yüzyılın sonunda Moskova çevresindeki küçük prensliklerin çoğu Moskova Knezliği ile birleştirilmiştir.
Moskova Knezliği, 1480'de Moğollara haraç ödemeyi bırakmıştır. Büyük (III.) Ivan'ın torunu olan Korkunç (IV.) Ivan, 1547'de Moskova Knezliğini Rusya Çarlığına dönüştürmüştür. Ancak Iv. Ivan'ın oğlu I. Fyodor'un 1598'deki ölümü bir varis krizine yol açarak Karışıklık Dönemi olarak bilinen anarşi, kaos, kıtlık ve iç savaş dönemi Çarlık Rusya tarihi sayfalarında yer almıştır. Karışıklık Dönemi, I. Mihail'in çar olmasıyla 1613'te sona eren bir dönem olarak Rusya tarihine geçmiştir.
On yedinci yüzyılın geri kalanında Rusya, Pasifik Okyanusu'na kadar olan toprakların ve Sibirya'nın keşfini ve fethini tamamlamıştır. Rusya Çarlık döneminde çeşitli etnik grupların ayaklanmalarıyla karşı karşıya kalmıştır.
Rusya İmparatorluğu Dönemi Nasıldır?
Rusya İmparatorluğu Dönemi Nasıldır?Çar I. Petro Kiev Rus'un tarihi ve kültürel başarıları ile bağdaştırmayı umarak devletini Rus İmparatorluğu olarak yeniden adlandırmıştır. Rus İmparatorluğu kuruluş tarihi 1721 olarak kayıtlara geçmiştir. Rus İmparatorluğu doğudaki topraklarını genişletmiş ve Polonya-Litvanya Birliğinin doğu sınırlarından Pasifik Okyanusu'na dek uzanmıştır.
I. Peter, St. Petersburg'u imparatorluğun başkenti olarak ilan etmiş ve Batı Avrupa kültürünü Rusya'ya tanıtmıştır. Köylüler, I. Peter'in saltanatı boyunca imparatorluğun mali yükünün neredeyse tüm ağırlığını omuzlarında taşımıştır. İmparatorluğun galibiyet kazanması için askeri destek; kanalların, kalelerin, gemilerin ve St. Petersburg’un inşa edilmesi için işçi desteği sunmak zorunda kalmışlardır. Rus İmparatorluğu köylü ayaklanmalarını zor kullanarak bastırmıştır.
I. Peter'ın erkek bir varisi olmaması nedeniyle on yıl boyunca imparator/imparatoriçe olarak görev almıştır. 1762'de Rusya, bir Alman prensesi olan Büyük Catherine'in kontrolü altına girerek batılılaşmış ve Rus Aydınlanma dönemini başlamıştır. Rusya, Napolyon'a karşı elde ettiği galibiyet sonrası Avrupa’yı hakimiyeti altına almıştır.
İmparator II. Aleksandr’ın 1861 yılında köylü serfliğini kaldırmasına rağmen bu reform Rus İmparatorluğu tarihi içerisinde çeşitli nedenlerle başarısızlığa uğrayan bir girişim olarak yer almıştır.
Rus İmparatorluğu’nun ekonomik ve politik sistemini liberalleştirmek için 1906-1914 Stolypin reformları, 1906 Rus Anayasası, Devlet Duması gibi reform girişimleri ortaya çıkmış, imparatorlar otokratik yönetimlerinden feragat etmeyi reddederek güçlerini bir meclis ile paylaşmaya karşı direniş göstermişlerdir.
15 Mart 1917'de II. Nicholas’ın tahttan indirilmesi ile Rus İmparatorluğu sona ermiştir.
Rusya'da İç Savaş Dönemi Nasıldır?
Rusya'da İç Savaş Dönemi Nasıldır?Rusya İç Savaşı, 1917 tarihli Rus Devrimi tarihi olaylarının zemin hazırladığı, 1918 yılında başlayan ve 1922 yılında Sovyetler Birliğinin kurulmasıyla başlayan önemli bir dönem olarak bilinmektedir. Rusya İç Savaşı, Bolşevik Kızıl Ordusu ve komünizm karşıtı Beyaz Ordu arasında yaşanmıştır. Beyaz Ordu'ya finansal ve askeri destekte bulunan ABD, İngiltere, Fransa, Polonya ve Japonya savaşın yıkıcı sonuçlarında büyük rol oynamıştır.
St. Petersburg’da binlerce kadın tekstil işçisi işyerlerindeki yiyecek eksikliğini protesto ederek fabrikalarından tüm şehre yayılmış ve diğer işçiler de kadın işçilerin çağrısına kulak vermiştir.
St. Petersburg’daki tüm işçiler greve katılarak destek sağlamıştır. İşçilere ateş emrine itaat etmeyen ve işçilerin yanında yer alan Rus askerlerinin desteği sayesinde II. Nicholas tahttan indirilmiştir.
Çarlık döneminin sona ermesinin ardından Prens Lvov liderliğinde geçici bir hükümet ilan edilmiştir. Rusya geçici hükümeti üzerinde baskı kurmak isteyen ve halk, işçi ve asker güruhundan meydana gelen sovyetler burjuvalara geçit vermemek üzere toplanmıştır.
Temmuz ayında geçici hükümet başkanı istifa etmiş ve yerine yeterince otoriter ve radikal olmayan Alexander Kerensky geçmiştir. Rusya’da tırmanan ekonomik kriz ve iç savaş devamlılığını sürdürürken Petrograd'daki sosyalist sovyet oluşumu destek toplamaya devam etmiştir.
Alman hükümeti Rusya’daki asker ve işçilere odağını çevirmiş ve 40 milyondan fazla mali destek vermiştir. Nisan 1917'de Almanya, Vladimir Lenin'in İsviçre'deki sürgününden Rusya'ya geri dönmesi için özel bir tren ayarlamıştır. Sovyetler, Kasım 1917'de hükümetin kontrolünü ele geçirerek Kerensky'yi ve geçici hükümetini sürgüne göndermiştir.
Lenin, Almanya ile 1918’de yaptığı Brest-Litovsk Antlaşması ile rejimini savaş sorunundan kurtarmıştır. Rusya batı sınır bölgelerinin çoğunu kaybetmiş ancak Almanya İkinci Dünya Savaşı’nda yenildiğinde Sovyet hükümeti anlaşma yapmayı reddetmiştir.
Rusya İç Savaşı neticesinde Rus ekonomisi savaştan olumsuz etkilenmiş; fabrikalar ve köprüler yıkılmış; büyükbaş hayvanlar ve hammaddeler yağmalanmış; mayınlar sular altında kalmış ve önemli makineler büyük ölçüde hasar görmüştür. Rusya’da 1920 ve 1921 yıllarında kuraklık, kıtlık yaşanmış ve milyonlarca insan açlıktan ölmüştür. Rusya’daki hastalıklar salgın boyutlarına ulaşarak 1920’de 3 milyon kişi tifüsten ölmüştür. 1922 yılında Rusya’da sokakta yaşayan yaklaşık 7 milyon çocuk kayıtlara geçmiştir.
Beyaz göçmenler olarak bilinen yaklaşık 2 milyon kişi Rusya'dan kaçarak daha iyi bir yaşam için batı ülkelerine göç etmiş; göç eden nüfus Rusya'nın eğitimli ve yetenekli kesimini barındırarak savaş sonrası Rusya koşulları önemli bir beyin göçüne neden olmuştur.
Sovyetler Birliği Döneminde Rusya Tarihi Nasıldır?
Sovyetler Birliği Döneminde Rusya Tarihi Nasıldır?1922-1991 yılları Rusya tarihini Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği, diğer adıyla Sovyetler Birliği Sovyet Rusya tarihi gidişatını şekillendirmiştir. 1922'de Sovyet Rusya, Sovyet Ukrayna, Sovyet Belarus ve Transkafkasya SFSR ile birlikte SSCB'nin kurulmasına ilişkin anlaşmayı imzalayarak Sovyetler Birliği’nin temellerini atmıştır. 1924'te kabul edilen anayasa, daha büyük bölgelerdeki köylerde, fabrikalarda ve şehirlerde etkisini hissettiren federal bir hükümet sistemi kurulmasını sağlamıştır.
İlk yıllarından itibaren Sovyetler Birliği, Komünistlerin tek parti yönetimi ile yönetilmiştir. 1960 yılından 1980 yılına kadar süren ekonomik durgunluklara rağmen ayakta kalabilmiştir. Sovyetler Birliği, 1941'de Almanya işgalinden kurtulduktan sonra İkinci Dünya Savaşı'nın galipleri arasına girmiştir. Soğuk Savaş'ta ABD ve diğer Batılı ülkelerle rekabet halinde bir güç haline gelmiştir. SSCB uzay programı ile başarılı olarak; ilk yapay uyduyu ve uzaya çıkan ilk insan Yuri Gagarin isimli astronotu uzaya fırlatmıştır.
Rusya ve Sovyetler Birliği tarihi ölümlerle dolu bir Slav tarihi yazmıştır. Josef Stalin döneminde Stalin'e rakip olabilecek kişiler ve muhalifler Stalin'in emriyle öldürülmüştür. Stalin, dinlerin tamamen silinmesi için bir kampanya başlatmış; birçok kiliseyi yıktırmış ve pek çok din adamını öldürtmüştür. Josef Stalin, Sovyetler Birliğini endüstriyel ve askeri bir süper güce dönüştürmüş ancak totaliter bir politika izlemiştir. Stalin rejimi, çalışma kamplarında kıtlık ve yargısız infaz metodları ile 3- 20 milyon Sovyet vatandaşının ölümüyle sonuçlanmıştır. 1991'de Sovyetler Birliğinin dağılmasından önce, Stalin diktatörlüğünde öldürülen insan sayısını hesaplamaya çalışan araştırmacılar 3- 60 milyon arasında bir tahminde bulunmuştur.
Rusya'da Federasyonluk Dönemi Nasıldır?
Rusya'da Federasyonluk Dönemi Nasıldır?1980'lerin ortalarında Sovyet ekonomisinin ve politik yapılarının zayıflaması ile birlikte Sovyetler Birliği dağılmıştır. Mihail Gorbaçov, komünist partinin dağılmasının ardından Sovyet sonrası Rusya tarihinine imza atan büyük reformlara başlamıştır. Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu olarak yeniden adlandırılmıştır.
Rusya Federasyonu, SSCB'nin BM Güvenlik Konseyi'ne daimi üyeliğini üstlenen tek sovyet sonrası cumhuriyet olarak kayıtlara geçmiştir. Rusya, 1994 yılında Budapeşte Memorandumu'nu imzaladıktan hemen sonra Sovyetler Birliğinin tüm nükleer cephaneliğini devralmıştır. Rusya nükleer cephaneliğini korumuş olmasına rağmen dünyadaki süper güç statüsünü kaybetmiştir.
2000’den sonra Vladimir Putin liderliğinde sosyalist dönemin sosyalist merkezi planlaması ve devlet mülkiyeti ortadan kaldırılmış ve sıradışı bir dış politika izlenmiştir. 2000’ler sonrası ekonomik büyümesi sonucunda Rusya yeniden küresel güç statüsüne kavuşmuştur. Rusya'nın 2014 yılında Kırım Yarımadası'nı ilhak etmesi, ABD ve Avrupa Birliği tarafından uygulanan ekonomik yaptırımlar ile cevap bulmuştur. Rusya'nın 2022'de Ukrayna'yı işgali Avrupa Birliği tarafından daha büyük ekonomik yaptırımlara yol açmış ve Rus halkının uluslararası pek çok kanala erişimini kısıtlamıştır.
Rusya Federasyonu Nasıl Kurulmuştur?
Soğuk Savaş’ta Sovyetler Birliğinin liderliğini üstlendiği ve parçalanan Doğu Bloğunun ardından Sovyetler Birliğinin kendisi de parçalanmıştır.
Sovyet cumhuriyetleri Sovyetler Birliğinin parçalanması sonucunda birer birer bağımsızlıklarını ilan etmiştir. 1991 yılının aralık ayında Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti dünyaya yeniden Rusya Federasyonu olarak tanıtılmıştır. 1993 Anayasa krizinin ardından günümüzde Rusya, kabul edilen anayasa ile birlikte federal yarı başkanlık tipi cumhuriyet sistemi ile yönetilmektedir.
Rusya Federasyonu'nun Bayrağı Ne Zaman Kabul Edilmiştir?
Rusya Federasyonu'nun Bayrağı Ne Zaman Kabul Edilmiştir?Rus İmparatorluğu'na ait yatay siyah, sarı ve beyaz renklerinin yer aldığı ve II. Alexander’ın karar verdiği ilk resmi bayrağı 1858 yılına kadar kullanılmıştır. 1896'daki kararname ile Rus İmparatorluğunun resmi bayrağı 1917 Devrimine kadar beyaz, mavi ve kırmızı renkleri ile kullanılmıştır.
Rus İç Savaşı döneminde beyaz, mavi ve kırmızı renkli bayrak kullanımı Beyaz Hareket ve Rus devleti bünyelerinde korunmaya devam edilmiştir. Rusya'nın milli bayrağı, Sovyetler Birliği döneminde kırmızı üzerine altın bir çekiç ve orak, kenarında altın kenarlı kırmızı bir yıldız ile kullanılmıştır.
Rusya Federasyon’unun milli bayrağı olarak kabul edilen güncel bayrakta üç eşit yatay çizgi bulunmaktadır. En üstünde beyaz, ortasında mavi ve en altında kırmızı yer alan Rusya bayrağı üzerinde değişiklik yapıldıktan sonra güncel hali ile 1993 yılından beri kullanılmaktadır.
Rusya Anayasası Ne Zaman Kabul Edilmiştir?
Rusya Federasyonu Anayasası 12 Aralık 1993 tarihinde ulusal referandumla kabul edilmiştir. Rusya Anayasası, resmi olarak 25 Aralık 1993 tarihinde yürürlüğe girmiş ve 1978 tarihli anayasanın yerini alarak Sovyet döneminden kalan sistemi kaldırmıştır. Mevcut Rusya Anayasası, 1936 Anayasası'ndan bu yana Rusya tarihinin en uzun ömürlü ikinci anayasa olarak tarihe geçmiştir.
1993 Anayasa Konferansı’nda hazırlanan anayasa metninin oluşturulma aşamasına 800’den fazla katılım sağlanmıştır. Sergei Alekseev, Sergey Shakhray ve Anatoly Sobchak 1993 Rusya Anayasası’nın ardındaki beyinler olarak kabul edilmektedir. Bir önsöz ve iki ana bölümden oluşan 1993 Rusya Anayasası, dönemin Fransız Anayasası’ndan esinlenerek hazırlanmıştır. 1993 Rusya Anayasası’nın ilk bölümü 9 alt başlık ve 137 maddeden oluşurken; ikinci bölümü sonuçtan ve geçici hükümlerden oluşmaktadır.