Ukraynalı Yazarlar ve Ukrayna Edebiyatı

Ukrayna Edebiyatı Dönemleri Nedir?

Ukrayna edebiyatı, sözlü, yazılı, çağdaş olarak 3 dönemde değerlendirilmektedir.

1- Ukrayna Edebiyatının Başlangıcı

Ukrayna edebiyatının başlangıcı 1700’lü yıllarda Ukraynalı birçok yazarın orta çağın bilimsel dilleri olarak kabul edilen Latince ve Eski Kilise Slavcasında yazılar yazmalarıdır. Ukrayna edebiyatının başlangıcında Latince ve Eski Kilise Slavcası dillerinde eser veren Ukraynalı yazarlar olarak Hryhorii Skovoroda, Yuriy Drohobych, Stanislav Orikhovsky-Roxolan, Feofan Prokopovych, Jan-Toma Yuzefovych, Pavlo Rusyn-Krosnyanyn bilinmektedir.

2- Sözlü Ukrayna Edebiyatı

Sözlü Ukrayna edebiyatı 16. yüzyılın sonları 17. yüzyılın başlarında sözlü ifade edilen “dumy” adındaki halk destanlarıyla başlamıştır. Ukrayna edebiyatında halk destanları, önemli Ukrayna tarihi günlerini kutlarken modern Ukrayna dilinde söylenen şarkılardır. Sözlü Ukrayna edebiyatını temsil eden en önemli halk ozanlarından biri Ostap Veresai’dir.

3- Yazılı Ukrayna Edebiyatı

Ukrayna edebiyatının yazılı döneminin başlaması başarılı şiirlerin yazılmasıyla olmuştur. Ukrayna’da yazılan başarılı şiirlerle birlikte Ivan Kotliarevsky etkilenmiş ve 1798 yılında Eneida eserini Modern Ukrayna dilinde yazılmış ilk baskılı eserlerden birini meydana getirmiştir. Ivan Kotliarevsky Ukrayna edebiyatının başlamasında etkili olduğundan dolayı edebiyat eleştirmenleri tarafından “Ukrayna edebiyatının babası” olarak tanımlanmaktadır. İlk modern Ukrayna düzyazısı ise Hryhorii Kvitka-Osnovianenko’nun 1834 yılında çıkan Marusya adlı romanıdır.

Yazılı Ukrayna edebiyatında önemli bir yeri olan Iryna Vilde, 1930-1939 yılları arasında Batı Ukrayna aydınlarının, küçük burjuvazinin ve öğrencilerin hayatı hakkında kısa öyküler ve romanlar yazmıştır.

1935 yılında “Yüksek Topuklu Kelebekler” adıyla ilk romanını çıkaran Iryna Vilde yazarlık serüveninin devamında Bizarre Heart (1936), Adult Children (1939), Okrushyny (1969), Butterflies heels” (2007) eserleri ve Yetişkin Çocuklar (1952), Sisters Richynski (1. Kitap - 1958 kitap 2 - 1964), Saç tokalarındaki Kelebekler (2007) Sisters Richynski romanlarını vererek yazılı Ukrayna edebiyatına büyük katkılarda bulunmuştur.

4- Çağdaş Ukrayna Edebiyatı

Çağdaş Ukrayna edebiyatı 1980’lerden itibaren başlayan ve özellikle 1991 yılında Ukrayna’nın bağımsızlığını ilan etmesiyle Sovyet sansürünün ortadan kalkmasıyla zirveye taşınan Ukrayna edebiyat dönemidir. Ukrayna’daki çağdaş edebiyat dönemine yazarlar kuşağı da denmektedir ve çağdaş edebiyat döneminin önde gelen yazarları arasında Moysey Fishbein, Yuri Andrukhovych, Serhiy Zhadan, Oksana Zabuzhko, Oleksandr Irvanets, Izdryk, Maria Matios ve Ihor Pavlyuk bulunmaktadır.

Çağdaş Ukrayna edebiyatı yazarlarının çoğu postmodernist olarak kabul edilmektedir ve ana figürlerin Igor Kaczurowskyj ve Maksym Strikha olduğu neoklasik sonrası edebi eğilim zamanla genişlemiştir.

Ukrayna Edebiyatından Önemli 5 Kitap Nedir?

Ukrayna edebiyatının önemli şair ve yazarlarından olan Taras Shevchenko’nun ilk eseri olan Kobzar, Ukrayna edebiyatında önemli bir yere sahiptir ve döneminde çok popüler olmuştur. Önemli Ukrayna edebiyat eserlerinden olan Lesya Ukrainka’nın Orman Şarkısı, insan ve doğa arasındaki ilişkiye dikkat çekmektedir.

Ukrayna edebiyatında yer edinmiş sayısız kitap vardır. Ukrayna edebiyatında yaygın olarak bilinen ve yüksek okuyucu sayısına ulaşmış kitap olarak Ölü Canlar - Nikolai Gogol, Batılı Gözler Altında - Joseph Conrad, Usta ve Margarita - Mihail Bulgakov, Maria - Isaac Babel, The Astronauts - Stanisław Lem gibi daha birçok eser sayılabilmektedir.

Ölü Canlar - Nikolai Gogol

Ölü Canlar, Nikolai Gogol tarafından yazılmış 1842 yılında yayınlanan 19. yüzyıl Rus edebiyatı romanlarındandır. Ölü Canlar romanında, Pavel Ivanovich Chichikov’un ve seyahati boyunca karşılaştığı insanların seyahat boyunca başından geçen maceraları anlatmaktadır. Ölü Canlar romanı, Rusya orta sınıf hayatını anlattığı için Rusya toplum yapısını aktarmakta ve sürükleyici olması sebebiyle popüler bir Rus edebiyat eseri olmasını sağlamaktadır.

Batılı Gözler Altında - Joseph Conrad

Batılı Gözler Altında, Joseph Conrad tarafından yazılmış 1911 yılında yayınlanan önemli Ukrayna edebiyatı eserlerinden biridir. Batılı Gözler Altında romanı St. Petersburg, Rusya ve Cenevre, İsviçre’de geçmektedir. Joseph Conrad’ın Batılı Gözler Altında romanında devrimci hareketlerin ve ideallerin tarihsel başarısızlıklarını çelişkilerle dolu bir şekilde anlatıldığı görülmektedir. Hayatın mantıksızlıklarla dolu olduğu ve saf iyi ya da saf kötü insanların hayatta olmadığına dikkat çeken Batılı Gözler Altında romanı okuyucular için farkındalık dolu bir okuma zevki yaşatmaktadır.

Usta ve Margarita - Mihail Bulgakov

Usta ve Margarita, Mihail Bulgakov tarafından 1928-1940 yılları arasında Stalin rejimi sırasında Sovyetler Birliği’nde kaleme alınmış bir Ukrayna edebiyatı eseridir. Usta ve Margarita romanında şeytanın ateist Sovyetler Birliği’ne yaptığı ziyaretin ayrıntıları anlatılmaktadır ve bu eserle doğaüstü unsurlar hicivli bir komedi ile Hıristiyan felsefesini birleştirerek okuyucuya sunmaktadır. Usta ve Margarita, 20. yüzyılın en iyi romanlarından biri ve Sovyet hicvinin öncülerinden biri olarak görülmektedir.

Maria - Isaac Babel

Maria, Isaac Babel’in Rusya İç savaşı sırasında 1930’ların ortalarında yazdığı bir tiyatro oyunudur. Maria romanı, Saint Petersburg’da geçmektedir. Maria, Rusya İç savaşı dönemindeki askeri olaylar üzerinden Rus toplum sınıfları arasındaki çatışmaları anlatan gerçekçi bir aşk romanıdır. Rusya tarihi açısından önemli olan ve samimi aşk hikayesiyle okuyucuyu sürükleyen Maria romanı geniş kitlelerce okunmuştur.

The Astronauts - Stanisław Lem

Astronotlar romanı, Polonyalı yazar Stanisław Lem tarafından kaleme alınmış 1951’de kitap olarak yayınlanan bilim kurgu romanıdır. Gençleri hedef alarak yazılan Astronotlar romanı, komünist ütopik bir gelecekte geçmektedir. Polonya’daki komünist rejim sırasında Astronotlar romanının yayınlanabilmesi için Stanisław Lem sık sık komünizm ideallerine atıfta bulunmak zorunda kalmıştır. Astronotlar romanı Ukrayna edebiyatında bilim kurgu eserler arasında önemli bir yere sahiptir.

Önemli Ukrayna Yazarları Kimlerdir?

Ukrayna edebiyatını temsil eden önemli birçok Ukraynalı yazar mevcuttur ve Ukrayna halkı sahip olduğu değerlere oldukça kıymet vermektedir. Önemli Ukraynalı yazarlardan olan Liubko Deresh postmodern edebiyatın çarpıcı temsilcilerindendir, Serhiy Zhadan dünya çapında tanınan bir şairdir, Oksana Zabujko feminist güdüleri ve insan ilişkilerini işleyen bir yazardır ve Ukrayna edebiyatı Nikolai Gogol, Iryna Vilde, Yuri Andrukhovych, Serhiy Zhadan Maria Matios gibi birçok değerli yazara ev sahipliği yapmaktadır.

1. Nikolai Gogol

Nikolai Gogol, 31 Mart 1809 tarihinde Ukrayna’da dünyaya gelmiş Ukrayna asıllı Rus roman ve oyun yazarıdır. Nikolai Gogol’ın en tanınan eserleri arasında Palto, Bir Delinin Hatıra Defteri ve Ölü Canlar bulunmaktadır.

Gogol, orta halli toprak sahibi bir ailenin üyesi olarak Soroçinski köyünde dünyaya gelmiştir. Yoğun köy hayatını ve Kazak kültürünü benimseyen Gogol, geçmişinin izlerini eserlerinde yansıtmıştır.

1828’de Petersburg’a göç ederek burada memuriyet ile ilgilenen Nikolai Gogol’u bu hayat tatmin etmemiştir ve böylece yazarlık serüvenine başlamıştır. Hayatı boyunca önemli eserlere imza atan Nikolai Gogol, Ölü Canlar romanının ikinci bölümündeki el yazmalarını imha etmiştir ve 10 gün sonra henüz 42 yaşındayken Moskova’da vefat etmiştir.

2. Iryna Vilde

Iryna Vilde, 5 Mayıs 1907 tarihinde Chernivtsi, Avusturya-Macaristan imparatorluğunda dünyaya gelmiştir. Öğretmen anne ve babaya sahip olan Iryna Vilde 1932’de Casimir Üniversitesi’nden mezun olmuş ve maddi sıkıntılardan dolayı 1939’a kadar çalıştığı Kolombiya’daki Kadınların kaderi dergisinde iş bulmak zorunda kalmıştır.

Masallar ve Öyküler, Hayat Yeni Başlıyor, Güller ve Dikenler gibi birçok önemli esere imza atan Iryna Vilde’nın en ünlü eseri Richynsky Sisters’dır. Birçok edebiyat ödülüne layık görülen Iryna Vilde, Şeref Madalyası nişanı almış ve UNESCO’nun 20. yüzyılın bilinen insanları listesine alınmıştır.

Iryna Vilde, 1943’te Gestapo tarafından idam edilen Yevhen Polotniuk ile evlenmiştir ve Polotniuk ile iki çocuğa sahip olmuştur. Iryna Vilde, 30 Ekim 1982 tarihinde bir hastalık sebebiyle 75 yaşındayken hayatını kaybetmiştir.

3. Yuri Andrukhovych

Yuri Andrukhovych 13 Mart 1960 tarihinde Ukrayna SSC’de dünyaya gelmiş ünlü Ukraynalı nesir yazarı, şair, deneme yazarı ve çevirmendir. Yuri Andrukhovych, 1985 yılında Bu-Ba-Bu şiir grubunu kurmuştur.

Yuri Andrukhovych, yazar olan Sofia Andrukhovych’in babasıdır. Ukraynaca eserler veren ve Avrupa yanlısı görüşlerini eserlerinde yansıtan Yuri Andrukhovych birçok edebiyat ödülüne layık görülmüştür.

Yuri Andrukhovych’ın bazı önemli eserleri Gökyüzü ve Kareler, Solda, Kalbin Olduğu Yer, Downtown`dur.

4. Serhiy Zhadan

Serhiy Zhadan, 23 Ağustos 1974 tarihinde Sovyet Ukrayna’da dünyaya gelmiş Ukraynalı şair, romancı, denemeci ve çevirmendir. 1996 yılında HS Skovoroda Kharkiv Ulusal Pedagoji Üniversitesi’nden mezun olan Serhiy Zhadan, Ukraynalı Fütürist yazarlarının çalışmaları üzerine bir tez yazmıştır ve yazarlık serüveni böyle başlamıştır.

Filoloji yüksek lisansı yapan ve ardından kariyerine öğretmen olarak devam eden Serhiy Zhadan 1990’da yazdığı şiirlerle Ukrayna şiirinde devrim yaratmıştır. Serhiy Zhadan 12 şiir kitabı, 7 roman ve birçok ödül sahibi olarak Ukrayna edebiyatında adını duyurmuş önemli bir yazardır. Balıkların Gözyaşı, Pensilvanya Okumaları, Kentsel Altyapının Köpekleri önemli şiirleri iken Ne için Yaşıyoruz, Ne için Ölüyoruz da Serhiy Zhadan`ın önemli kitaplarındandır.

5. Maria Matios

Maria Matios, 19 Aralık 1959’da doğmuş Ukraynalı bir şair, romancı ve resmi görevlidir. Hala ikamet etmekte olduğu Kiev’de doğmuş Maria Matios; Sweet Darusia, The Short Life ve Nation isimli öykü koleksiyonlarıyla 12 ciltlik kurgu romanı ve şiir yazmıştır.

Çağdaş bir Ukraynalı yazar olan Maria Matios; Maria Matios’ta Ziyafet ismiyle bir yemek kitabı yazmıştır. Maria Matios’un ilgi alanları arasında psikoloji, etnografya, bahçecilik ve çiçekçilik yer almaktadır. İlk şiirini 15 yaşında yayımlayan Maria Matios “2004 Yılın Kitabı” ödülüne ve 2005’te Taras Şevçenko Ulusal Ödülü’ne layık görülmüştür.

Ukrayna Kültürü Ukrayna Edebiyatını Nasıl Etkilemiştir?

Ukrayna kültürünün zengin bir yapıya sahip olması Ukrayna edebiyatının zengin bir edebiyat olmasını sağlamıştır.

Ukrayna topraklarına tarih boyunca çok farklı devletlere ev sahipliği yapmıştır. Ukrayna topraklarının tarihi boyunca çok farklı milletlere ev sahipliği yapması ile Ukrayna kültürü çeşitliliğini arttırmış ve her kesime hitap edebilen kapsayıcı bir edebiyatın ortaya çıkmasını sağlamıştır. Sovyetler gibi devletlerin kimi zaman Ukrayna edebiyatında baskı kurması ilerleyişini yavaşlatsa da bu durum Ukrayna edebiyatının eleştirel bir edebiyat olmasına katkıda bulunmuştur.

Ukrayna’ya Gidecekler için Edebiyat Müzesi Önerileri

Ukrayna`ya gidecekler için edebiyat müzesi öneriler aşağıda verilmiştir.

• Ukrayna Ulusal Tarih Müzesi
• Ukrayna Ulusal Sanat Müzesi
• Getman (Hetman) Müzesi
• Ukrayna’nın Kültür Mirası Müzesi
• Pirogovo Açık Hava Müzesi
• Ukrayna Vernadsky Millî Kütüphanesi

Ukrayna, uygun yaşam koşulları, tarihi ve kültürü sebebiyle turistler tarafından sıkça ziyaret edilen lokasyonlar arasında yer almaktadır. Ukrayna`ya gidecek Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları Ukrayna vizesi almak zorunda değildirler.