Ukrayna Tarihi

Ukrayna'nın Tarihine Genel Bir Bakış

Tüm uygarlıkların tarihinde olduğu gibi Ukrayna tarihinde de katliamlar, açlıklar, savaşlar ve derin anlam ifade eden olaylar yaşanmıştır. Günümüzde Ukrayna’nın bulunduğu toprakların hikayesi İskitler’in devlet kurması ile başlamıştır ve İskitleri takiben Ostrogotlar ve Hunlar gelmiştir. Ukrayna’nın bulunduğu toprakların egemenliği 5. yüzyıl itibariyle Hunlar’dan Slavlar’a geçmiştir.

Ukrayna tarihi incelendiğinde, Rusya ve Belarus ile atalarını paylaştığı Kiev Knezliği’ne kökenlerinin dayanmakta olduğu görülmektedir. Milattan sonra 882 yılında kurululan Kiev Knezliği’nin başkenti 9. Yüzyıla kadar Hazar Hanlığı’na ait olan Kiev idi. Ukrayna topraklarında yaşayan Ukrayna milleti, 1917 yılında Sovyet Rusya hakimiyetine girene kadar farklı devletlerin hakimiyeti altında bağımsızlık mücadelesi vermiştir. 1991 yılına kadar Sovyetler Birliği’ne bağlı kalan Ukrayna’nın günümüze kadar toplamda 1139 yıllık geçmişi olduğu bilinmektedir. Ukrayna tarihi incelendiğinde Rusya ile, Polonya ile, ve sonrasında Avusturya-Macaristan ile bağımsızlık mücadeleleri göze çarparken, yirminci yüzyıl sonrasında Sovyetler birliği altında Nazi işgali ile mücadele etmiş olması ve Çernobil faciasını atlatmış olması önem arz etmektedir.

Makalenin devamında Ukrayna tarihi hakkında bilgi verilecektir.

Ukraynalıların Ataları Doğu Slavları Kimdir?

Doğu Slavları aslen günümüzdeki Ukraynalılar, Ruslar ve Beyaz Ruslar’ın atalarıdır. Doğu Slavları modern ve alt gruplar olmak üzere ayrılmaktadırlar. Modern Slavlar Ruslar, Beyaz Ruslar, Rusinler, Ukraynalılar ve ara gruplar olarak ayrılmaktadırlar. Alt gruplar Beyaz Ruslar’ın Litvinler; Ruslar’ın Lipovanlar, Polekhler, Pomorlar ve Vyatiçler; Rusinler’in Boykolar, Hutsullar, Lemkolar, Panonyan Rusinler; ara grupların ise Kazaklar, Goryunlar, ve Poleşuklar’dır.

Ukraynalıların ataları Doğu Slavları tarihte ilk kez Nestor Kroniği isimli kaynakta bahsedilmektedir ve 850-1110 yıllarındaki Kiev Knezliği’ni anlatmaktadır. Bu belgeye İlk Vakayiname ismi de verilmektedir.

Slavlarının konuştuğu dilin anavatanı hakkında fikir birliği bulunmamaktadır. Erken Ortaçağda Slavlar tarımcılık, arıcılık, avcılık, balıkçılık, çobanlık ve tuzakçılık ile ilgilenmişlerdir. Slavlar, 8. yüzyılda Doğu Avrupa Ovasındaki baskın etnik gruptur.

Doğu Slavları Doğu Avrupa’ya iki koldan yayılmışlardır. İlk kol Slav kabilesi Dinyeper Nehri boyunca kuzeydeki bölgelere yerleşmiştir. Kuzeydeki bu bölgeler Ukrayna ve Beyaz Rusya olarak bilinmektedir. Kuzeye doğru ilerleyerek Volga Vadisi’ne, günümüzdeki Moskova’nın doğusuna ulaşmışlardır. Batıya doğru ilerleyerek ise günümüz Ukrayna’sına ve güney Ukrayna’daki kuzey Dinyester ve Güney Buh nehirlerinin havzalarına yayılmışlardır. İkinci kol Slav kabilesi ise kuzeydoğuya taşınmıştır ve Rus Kağanlığı’nın Varangian’larıyla karşılaşmışlardır. Orada Novgorod’un önemli bir bölgesel merkezini kuran Doğu Slav nüfusu, günümüzün Tver Oblastı ve Beloozero bölgesine de yerleşmiştir. Rostov yakınlarındaki Merya topraklarına ulaştıktan sonra, Dinyeper Slav göçmen grubuyla bağlantı kurmuşlardır.

Doğu Avrupa’da hızla yayılan Doğu Slavları bu kabiliyetlerini kes ve yak tarımı sayesinde kazanmışlardır. Kullandıkları tarım yöntemi sayesinde ormanlık alanların ateş ile temizlenmesiyle birkaç yıl sonra yeni ürün yetiştirmek kolay olmaktadır. Kes ve yak tarımı ile ekilen toprak kendini tüketmeden önce birkaç yıl boyunca iyi ve verimli hasat verir, dolayısıyla bu tarım yöntemini uygularken sık hareket etmek gerekmektedir.

Ukrayna tarihi Kiev öncesi ve Kiev sonrası periyodlar olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. 8. ve 9. yüzyıllarda, Kiev öncesi dönemde, Doğu Slav kabilelerinin güney kolları Hazarlara haraç ödemek zorunda kalmıştır. Aynı dönemlerde, İlmen Slavları ve Kriviçler, Baltık Denizi ile Bizans İmparatorluğu arasındaki ticaret yolunu kontrol eden Rus Kağanlığı’nın Varangianları tarafından yönetilmiştir. Novgorod’daki Slavlar ve Finler İskandinavya’ya isyan etmişlerdir ve onları İskandinavya’ya çekilmeye zorlamışlardır. 10. yüzyılın başlarında Novgorodlu Oleg’in saltanatta hüküm sürerken Varegler Novgorod’a dönmüşlerdir ve başkentlerini Dinyeper’den Kiev’e taşımışlardır.

11. Yüzyılda, Kiev Rus devleti parçalanmış ve dağılmıştır. Dolayısıyla, Kiev sonrası dönemde önemli nüfus dalgalanmaları ve değişimleri, siyasi, sosyal ve ekonomik olarak yeniden gruplaşmalar görülmeye başlanmıştır ve dolayısıyla yeni insanlar türemiştir. Kiev’in yıkılmasından çok daha önce başlamış olan bu süreç sayesinde yıkılışı kademeli olarak hızlandırmıştır ve Rus halkı arasında Ukraynalılar, Belaruslular ve Ruslar olarak dilsel ve etnik farklılaşmaları derinleştirmiştir.

Ukrayna Ne Demektir, Ukrayna’nın Anlamı Nedir?

Ukrayna hakkında etimolojik olarak belirsizlikler bulunmaktadır ve bu sebeple hangi tarihçiye veya araştırmacıya sorulduğuna göre veya hangi kaynaklar kullanıldığına göre alınan cevap değişiklik gösterebilmektedir. Çoğu tarihçi ve dilbilimciye göre, Ukrayna ismi Slav Ukraynası’ndan gelen sınır bölgeleri anlamına gelmektedir.

Pek çok ülkenin isminin bulundurduğu coğrafi özellikten veya faktörden aldığı düşünüldüğünde sınır bölgeleri ismi oldukça uygundur. Diğer yandan, bazı Ukraynalı tarihçilere göre ise, kelimenin kökü aynı olsa bile anlam farklılık gösterebilmektedir; bu farklı anlamlar arasında vatan, ülke, toprak, ayrı toprak parçası veya kabileden ayrılmış kısım bulunmaktadır.

Ukrayna Tarihinde Yaşanan İşgaller, İstilalar ve Savaşlar Nelerdir?

Ukrayna tarihinde 129 adet işgal ve istila bulunmaktadır.

Ukrayna tarihi içerisinde baş göstermiş ve ismini Ukrayna tarihi sayfalarına kazımış olan işgal, istila ve savaşlar aşağıda verilmiştir.

  • Rusların Paphlagonia seferi
  • Rus-Bizans Savaşı (860, 907 ve 941)
  • Rus’- Peçenekler seferi
  • Sviatoslav’ın Hazarlara karşı seferi
  • Sviatoslav’ın Bulgaristan’ı işgali
  • Rusların Czerwień Kasabalarına Baskını
  • Rus-Bizans Savaşı (987)
  • Alman-Polonya Savaşı (1002-18)
  • Boleslaw I’in Kiev’deki veraset krizine müdahalesi
  • Bilge Yaroslav’ın Brest’e saldırısı
  • Rus-Bizans Savaşı (1024 ve 1043)
  • Rus- Kumanlar seferi
  • Bolesław II Cömert ‘Rus’a baskınlar
  • Bolesław II Cömert’in Bohemya’ya saldırısı
  • Polonya’daki Ruthenian ve Kuman baskınları
  • Arasındaki Kavgalar Mazovya Dükalığı ve Rus’
  • Bolesław IV Kıvırcık’ın Eski Prusyalılara saldırısı
  • Küçük Polonya’ya Ruthenian baskın
  • Béla III’ün Halych’e karşı askeri seferi
  • II. Casimir’in Halych’e yaptığı baskın
  • Büyük Roma’nın Polonya’ya Baskını
  • Zawichost Savaşı
  • Leszek Biały’nin Rus’a saldırısı
  • II. Andrew’inHalych’e karşı askeri sefer
  • Leszek Biały’nin Volodymyr-Volynskyi’ye saldırısı
  • Polonya-Macar-Ruthenian Savaşı
  • Rus’un Moğol istilası
  • Masovia Konrad I ve Galiçya Krallığı-Volhynia arasındaki savaşlar
  • Czerwień Savaşı
  • Yotvingianlara üç baskın
  • Güney Volyn üzerinde Kuremsa baskını
  • Leszek Biały ve Galiçya Krallığı-Volhynia arasındaki savaş
  • Goźlice Savaşı
  • Ruthenia üzerinde Polonya-Macar baskını
  • Galiçya-Volhynia Savaşları
  • Mavi Sular Savaşı
  • Litvanya İç Savaşı
  • Polonya-Litvanya-Töton Savaşı
  • Grunwald Savaşı
  • Litvanya İç Savaşı
  • Kosinski Ayaklanması
  • Nalyvaiko Ayaklanması
  • Zhmaylo Ayaklanması
  • Fedoroviç Ayaklanması
  • Sülyma Ayaklanması
  • Pavlyuk Ayaklanması
  • Ostryanyn Ayaklanması
  • Hmelnitski Ayaklanması
  • Berestechko Savaşı
  • Barabash Ayaklanması
  • Bohun Ayaklanması
  • Pali Ayaklanması
  • Haydamak Ayaklanması (1734 ve 1750)
  • Koliivshchyna
  • Kiliya baskını
  • Kiliya ve Akkerman’a baskını
  • Özi baskını
  • Perekop baskını
  • Kiliya, üzerinde Raid Izmayil ve Akkerman baskını
  • Kuzey Türkiye baskını
  • Kuzey Türkiye’de Trabzon ve Sinop baskını
  • Konstantinopolis baskını
  • Türkiye’nin kuzeyinde Kırım, Trabzon ve Sinop’ta Kafa baskını
  • Konstantinopolis baskını
  • Livonya Savaşı
  • İvan Pidkova’ın Moldova seferi
  • Uzun Savaş
  • Khotyn Savaşı
  • Rus-Polonya Savaşı
  • Konotop Savaşı
  • Bohdan Hmelnitski’ın Moldovalı seferi
  • İkinci Kuzey Savaşı
  • Türk-Kazak çatışması
  • Polonya-Kazak-Tatar Savaşı
  • Khotyn Savaşı
  • Rus-Türk Savaşı
  • Polonya-Osmanlı Savaşı
  • Viyana Savaşı
  • Stefan Kunicki’nin Moldova ve Sağ-Kıyı seferi
  • Rus-Türk Savaşı
  • Poltava Savaşı
  • Pruth Nehri Seferi
  • Avusturya-Rus-Türk Savaşı
  • Rus-Türk Savaşı
  • Zaporojya Sich’in düşüşü
  • Ukrayna Bağımsızlık Savaşı — Ukrayna-Sovyet Savaşı
  • Kiev Savaşı
  • Kruty Savaşı
  • Hutsul ayaklanması
  • Ukrayna Bağımsızlık Savaşı - Polonya-Ukrayna Savaşı
  • Lemberg Savaşı
  • Przemyśl Savaşı
  • Çhortkiv saldırısı
  • Polonya-Sovyet Savaşı
  • Rus İç Savaşı-Güney Cephesi
  • Karpat Ukrayna’nın Macar işgali
  • İkinci Dünya Savaşı
  • Kletsk Savaşı
  • Wisniowiec Savaşı
  • Olşanitsa Savaşı
  • Meşaleler Savaşı
  • Cecora Savaşı
  • Molodi Savaşı
  • Udycz Savaşı
  • Cornul lui Sas Savaşı
  • Martynów Savaşı
  • Okhmativ Savaşı
  • Berestechko Savaşı
  • Łowicz Savaşı
  • Cecora Savaşı
  • Khotyn Savaşı
  • Chudnov Savaşı
  • Podhajce Savaşı
  • Petrovaradin Savaşı
  • Hodów Savaşı
  • Kırım Savaşı
  • Kırım Halk Cumhuriyeti Bolşevik darbesi
  • Rusya’nın Kırım’ı ilhakı
  • Donbass’ta Savaş

Ukrayna Ne Zaman Ukrayna Adını Almıştır?

Ukrayna Halk Cumhuriyeti ismini 7 Kasım 1917’de almıştır. Batı Ukrayna Halk Cumhuriyeti ismini 1 Kasım 1918’de almıştır. Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ismini 10 Mart 1919’da almıştır. Bağımsız bir ülke olarak Ukrayna kuruluş tarihi 24 Ağustos 1991’dir.

Ukrayna Tarihi Dönemleri Nelerdir?

Ukrayna tarihi dönemleri dört alt başlıkta incelenmektedir. Ukrayna tarihi dönemleri aşağıda listelenmiştir.

  • Erken Tarihte Ukrayna Tarihi
  • Orta Çağ Dönemi Ukrayna Tarihi
  • Erken Modern Dönem Ukrayna Tarihi
  • Modern Dönem Ukrayna Tarihi

1- Erken Tarihte Ukrayna Tarihi

Erken Tarihte Ukrayna’da, M.Ö. 4500-3000 yıllarında Geç Neolitik döneminde Cucuteni-Trypillian kültürü yaşanmıştır. Bakır Çağı insanları batı kesimde Cucuteni-Trypillian kültürü ve doğuda Sredny Stog Kültürü yaşamıştır, sonrasında bozkırların erken Tunç Çağı Yamna (Kurgan) kültürü ve Yeraltı mezarlığı (Catacomb) kültürleri yer almıştır. Demir Çağı boyunca, bunları Daçyalıların yanı sıra Kimmerler, İskitler ve Sarmatyalılar gibi göçebe yaşayan halklar izlemiştir. Karadeniz’in kuzeydoğu kıyısında kurulan antik Yunan kolonileri ile birlikte Tyras, Olbia, Hermonassa kolonileri Roma ve Bizans şehirleri olarak bu bölgede yer almışlardır.

Gotlar

Gotlar, M.S. 250-375 civarında Ukrayna topraklarına gelmişlerdir. Ostrogotlar bölgede kalmışlardır ancak 370’lerden itibaren Hunların egemenliğine girmişlerdir. Ostrogot krallığının kuzeyinde gelişen Kiev kültürü bulunmaktaydı. 454’te Nedao savaşında Hunların yenilmesine yardım ettikten sonra, Ostrogotların Romalılar tarafından Pannonia’ya yerleşmelerine izin verilmiştir. Hun ve Gotik egemenliğin sona ermesiyle oluşan güç boşluğu ile, Kiev kültürünün kalıntılarından ortaya çıkan Slav kabileleri, 5. ve 6. yüzyılda şu anda Ukrayna olan toprakların çoğunda Balkanlar’a kadar genişlemeye başlamıştır. 7. yüzyılda, modern Ukrayna toprakları, başkenti Phanagoria ile Bulgar devletinin çekirdeğini oluşturmaktaydı.

5. ve 6. yüzyıllarda Antes Birliği, şimdiki Ukrayna topraklarında bulunmaktaydı. Antlar Ukraynalılar’ın ataları Beyaz Hırvatlar, Severler, Polanlar, Drevlyans, Dulebes, Ulichians ve Tiverians’dir. Ukrayna’dan Balkanlar’a göçler birçok Güney Slav milletini kurmuştur. 602’de bir Avar baskınıyla Antes Birliği çökmüştür. Böylece halkının çoğu ayrı kabileler olarak iki binli yıllara kadar hayatta kalmışlardır.

Kiev Şehri

Kiev şehri, Dnipro çevresindeki bölgenin Hazar devletinin bir parçası olduğu zamanlarda kurulmuştur. 882’de Kiev, Hazarlardan Rurikid prenslerinden Varanglı asil Oleg tarafından fethedilmiştir. Bu sıralarda Polonyalılar, Drevlyanlar, Severler, Ulichler, Tiverler, Beyaz Hırvatlar ve Dulebeler gibi birçok Slav kabilesi Ukrayna’ya özgü kabileydi. Karlı ticaret yolları üzerinde yer alan Kiev, güçlü Slav devleti Kiev Rus’un merkezi olarak hızla gelişmiştir. 11. yüzyılda Kiev Rus, coğrafi olarak Avrupa’nın en büyük devletiydi. Rusya’nın yerel bölgesel alt bölümleri, kuzeybatı ve batı Ukrayna’da Belarus (Beyaz Rusya), Chorna Rus (Kara Rusya) ve Cherven’ Rus (Kızıl Rusya) dahil olmak üzere Slav kalbinde ortaya çıkmıştır.

Günümüz Ukrayna’sının tüm prenslikleri Moğollara 1239-1240 yıllarında bağımlılığı kabul etmiştir. 1240 yılında Moğollar Kiev’i yağmalamıştır ve birçok insan başka ülkelere kaçmıştır.

2- Orta Çağ Dönemi Ukrayna Tarihi

Orta Çağ Ukrayna Tarihi Kiev Rus, Hristiyanlık ve Galiçya-Volhynia olmak üzere 3 başlık altında incelenebilir.

Kiev Rus

882’de Hazarlarda olan Kiev, Rurikid prenslerinin uzun saltanat dönemini başlatan Varanglı asil Oleh (Oleg) tarafından fethedilmiştir. Karlı ticaret yolları üzerinde yer alan Kiev, güçlü Slav devleti Kiev Rus’un merkezi olarak hızla gelişmiştir. M.S. 941’de, Kiev prensi Bizans İmparatorluğunu işgal etmiştir, ancak Rus-Bizans Savaşı’nda yenilmiştir.

11. yüzyılda, Kiev Rus coğrafi olarak Avrupa’nın en büyük devletiydi ve Avrupa’nın geri kalanında Ruthenia (Rus’un Latince adı), özellikle Moğol istilasından sonra Rus’un batı prenslikleri için biliniyordu.

Hristiyanlık

Rusya’da Hristiyanlık 988’de meydana gelmiştir. Kiev Rus’unun Hristiyanlaştırılmasının en büyük destekçisi Grandük Büyük Vladimir’dir.

Büyük Prens Vladimir Monomakh’ın çabalarına rağmen, Rusya’nın çeşitli beylikleri arasındaki çatışma, 12. yüzyıldan itibaren düşüşe yol açmıştır. Rus’ propria’da, Kiev bölgesinde, Rus’un yeni ortaya çıkan Halych ve Volynia beylikleri yönetimlerini genişletmiştir. Kuzeyde, Moskova’nın adı, Rusya ulusunu doğuran Suzdal Prensliği’ndeki tarihi kayıtlarda yer almıştır.

Galiçya-Volhynia

Galiçya-Volhynia bir halef devletidir. Devlet, Bilge Yaroslav ve Vladimir Monomakh’ın torunları tarafından yönetilmiştir. Kısa bir süre için ülke Macar bir asilzade tarafından yönetilmiştir. Komşu Polonya ve Litvanya devletleriyle savaşların yanı sıra doğuda bağımsız Ruthenian Chernihiv prensliği ile iç savaşlar da meydana gelmiştir. Galiçya-Volhynia toprakları en büyük uzantısında daha sonra Eflak ve Besarabya’yı içermekteydi ve böylece Karadeniz kıyılarına ulaşmıştır.

3- Erken Modern Dönem Ukrayna Tarihi

Erken modern dönem Ukrayna tarihi Polonya-Litvanya Topluluğu, Kazak dönemi ve Rus İmparatorluğu ile Avusturya-Macaristan olmak üzere üç alt başlıkta incelenebilir.

Polonya-Litvanya Topluluğu

1569’da Lublin Birliği’nden ve Polonya-Litvanya Topluluğu oluştuktan sonra Ukrayna Polonya Krallığı’nın yönetimine girmiştir. Kolonizasyon çabaları artmaktaydı ve bu sayede pek çok Ukrayna bölgesi arasındaki bağlantılar gelişmiştir. Birçok yeni şehir ve köy kurulmuştur. Yeni kurulan okullarla Rönesans fikri yayılmıştır. Ukrayna toplumu Polonyalılaştırılmıştır; örneğin çoğu Ortodoks iken Katoliğe dönmüştür ve Polonyalı köylüler ile evlilikler artmıştır. Polonya-Litvanya Topluluğu Kazaklara özerklik vermeyi reddederek Kazak nüfusunu serf denilen kölelere dönüştürmeye çalışmıştır. Bu, topluluk içerisinde artan sayıda Kazak isyanına yol açmıştır.

Kazak Dönemi

1648 Ukrayna Kazak (Kozak) isyanı veya Hmelnitski Ayaklanması topluluğun temellerini sarsmıştır. Polonya-Litvanya Topluluğu’nun gelişmesini ve istikrarla ilerlemesini engelleyen bir süreçtir. Ortaya yeni bir Kazak devleti çıkmıştır ve bu devlet üç tarafı da askeri ve diplomatik rekabet ile çevrilmiştir; güneyde Tatarlar’ı kontrol eden Osmanlı Türkleri, Polonya Topluluğu ve Litvanya, ve doğuda Moskova Çarlığı bulunmaktaydı. Pereyaslav Antlaşması 1654’te Zaporojya Ordusu’nun Polonya-Litvanya Topluluğu’ndan ayrılma sebebiyle Rusya’dan koruma talep etmesiyle imzalanmıştır. Sonra, 1658’de Hadiach Antlaşması ile topluluk Ukrayna Kazak devletiyle uzlaşmaya çalışmıştır. Fakat 13 yıl aralıksız savaştan sonra 1667’de Polonya-Rus Andrusovo Antlaşması ile Ukrayna toprakları Polonya-Litvanya Topluluğu ve Rusya arasında bölünmüştür. Rusya altında bir süre özerklik ve hatta yarı bağımsız statülerini sürdürebilmişlerdir, bir kısmı ise koloni olarak devam etmiştir.

Rus İmparatorluğu ile Avusturya-Macaristan

Kazak ayaklanmaları artık Rus makamlarını hedef almıştır. Nihayetinde tüm Kazak ordularını yok edilince 18. yüzyılın sonlarında bu ayaklanmalar azalmıştır. 1700 sonlarındaki Polonya’nın bölünmelerinden sonra, Ukrayna’nın bir kısmı Avusturyalıların kontrolüne, geri kalanı ise Rusların kontrolüne girmiştir. Rus-Türk Savaşlarının sonucunda, Osmanlı kontrolü Ukrayna’nın bir kısmından geri çekilirken, Macaristan’ın Zakarpatya bölgesi üzerindeki egemenliği devam etmiştir.

4- Modern Dönem Ukrayna Tarihi

Modern dönem Ukrayna tarihi 18. yüzyıl sonrasını kapsamaktadır.

18. Yüzyıl’ da Ukrayna

Sağ Kıyı Ukrayna 1793’e kadar Polonya-Litvanya Birliğine dahil iken, 1793’ten sonra II. Catherine’in eline geçmiştir. 18. yüzyılın sonunda Ukrayna’nın çoğu tamamen Rusya tarafından ilhak edilmiştir.

Birinci Dünya Savaşı, devrimler ve sonrası

Birinci Dünya Savaşı ve Rusya’daki Ekim Devrimi de dahil olmak üzere Avrupa’daki birçok devrim, Avusturya ve Rus imparatorlukları gibi birçok mevcut imparatorluğu paramparça ettiğinde, Ukrayna halkı ortada kalmıştır. 1917 ve 1919 arasında, birkaç ayrı Ukrayna cumhuriyeti bağımsızlık göstermiştir. Ukrayna birçok farklı ordu tarafından işgal edilmiştir.

Sovyet Ukrayna

Ukrayna ulusal fikri savaşlar arası yıllarda yaşamıştır hatta doğu ve güneyde geleneksel olarak karışık nüfusa sahip geniş bir bölgeye yayılmıştır ve Ukrayna Sovyet cumhuriyetinin bir parçası haline gelmiştir. Hızla gelişen Ukrayna diline dayalı eğitim sistemi, Ukraynalı kırsal nüfusun okuryazarlığını önemli ölçüde arttırmıştır. Aynı zamanda, yeni okuryazar etnik Ukraynalılar, hem nüfus hem de eğitim açısından hızla büyük ölçüde Ukraynalılaşan şehirlere göç etmiştir. Ekonomi alanında ise sanayileşme, geleneksel olarak tarım yapan Ukrayna’da dramatik bir ekonomik ve sosyal dönüşüm getirmiştir.

Polonya egemenliği altında Galiçya ve Volhynia

I. Dünya Savaşı, eski Avusturya eyaletinin doğu kesiminde sona erdikten sonra Galiçya Volhynia’ya aitken, daha sonra Rus İmparatorluğu’nun bir alanı haline gelmiştir. Ukraynalılar bu toprakları, nüfusun çoğunluğunu oluşturdukları için ( Lviv gibi şehirler hariç ) sahiplenirken, Polonyalılar bu illeri ülkelerinin tarihi bir parçası olan Doğu Sınır Bölgesi olarak görmüşlerdir. Savaş Polonyalılar tarafından kazanılmıştır ve bu tartışmalı topraklar üzerindeki yönetimi, Polonya-Sovyet Savaşı’ndaki bir başka Polonya zaferinden sonra pekiştirilmiştir. Polonya’nın eyaletler üzerindeki egemenliği, Nazi ve Sovyet saldırılarının ardından Eylül 1939’da sona ermiştir.

İkinci Dünya Savaşı

Alman politikaları başlangıçta Almanlar Sovyet karşıtı, Ukrayna karşıtı, Polonya karşıtı ve Yahudi karşıtı duygulardan yararlanmaya çalışırken, egemen Büyük Ukrayna’nın belirsiz vaatleriyle bu tür umutları biraz cesaretlendirmiştir. Bununla birlikte, bazı Ukraynalılar, başından itibaren Nazi saldırısına tamamen direnmiştir ve bir partizan hareketi derhal işgal altındaki bölgeye yayılmıştır. Ukraynalı milliyetçi yeraltının bazı unsurları, hem Sovyet hem de Nazi güçleriyle savaşan bir Ukrayna İsyan Ordusu kurmuştur. Ukrayna’nın bazı batı bölgelerinde, Ukrayna İsyan Ordusu yeraltında hayatta kalmıştır ve 1950’lere kadar Sovyet yetkililerine karşı direnişi sürdürmüştür, ancak bu çatışmada her iki tarafça birçok Ukraynalı sivil öldürülmüştür. Ekim 1944’ün sonlarında, mevcut Ukrayna’nın Ujgorod yakınlarında, o zamanlar Macaristan Krallığı’nın bir parçası olan son bölgesi Almanya birliklerinden temizlenmiştir.

Bağımsız Ukrayna

Kravçuk ve Kuçma Kuralı

21 Ocak 1990 tarihinde, Ukrayna bağımsızlık için bir insan zinciri organize edilmiştir. 1919 birleşme belleğin içinde Ukrayna Halk Cumhuriyeti’nin ve Batı Ukrayna Ulusal Cumhuriyeti Sokaklara ve otoyollara çıkan vatandaşlar, birlik beraberliğe destek için el ele tutuşarak canlı zincirler oluşturmuştur.

Turuncu Devrim

2004 yılında Leonid Kuçma yeniden seçilmek için aday olmayacağını açıklamıştır. 2004 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde iki büyük aday ortaya çıkmıştır. Hem Kuçma hem de Rusya Federasyonu tarafından desteklenen görevdeki Başbakan Viktor Yanukoviç, Rusya ile daha yakın ilişkiler kurmak istemiştir. Ana muhalefet adayı Viktor Yuşçenko, Ukrayna’ya dikkatini batıya çevirmesi ve sonunda AB’ye katılması çağrısında bulunmuştur.

İkinci tur seçimlerinde, Yanukoviç resmi olarak az bir farkla kazanmıştır. Muhalefetin Kiev ve diğer şehirlerde kitlesel sokak protestoları başlatmasının ardından siyasi bir kriz patlak vermiştir ve Ukrayna Yüksek Mahkemesi seçim sonuçlarının geçersiz ve hükümsüz olmasına karar vermiştir. İkinci ikinci turda Viktor Yuşçenko galip gelmiştir. Beş gün sonra, Viktor Yanukoviç görevinden istifa etmiştir ve kabinesi 5 Ocak 2005’te görevden alınmıştır.

2014 Kırım krizi, Rus yanlısı huzursuzluk ve Donbas’ta Savaş

Ukrayna’nın hükümete karşı düzenlediği Euromaidan protesto hareketinin bir parçası olarak Kiev’de sivil huzursuzluk patlak vermiştir. Çatışma hızla yükselmiştirı ve Başkan Viktor Yanukoviç hükümetinin devrilmesine ve birkaç gün içinde onun yerine yeni bir hükümetin kurulmasına yol açmıştır. Rusya’ya kaçan Yanukoviç, protestocuları öldürmekten Ukrayna’da aranmıştır. Rusya, özellikle geçişin bir darbe olduğunu savunmaktadır.

Çatışma, Rus kuvvetlerinin Kırım bölgesinin kontrolünü ele geçirmesiyle Şubat-Mart Kırım krizi ile devam etmiştir. Kırım, 18 Mart 2014’te Rusya tarafından tek taraflı olarak ilhak edilmiştir.

Ukrayna Tarihinde Önemli Olaylar Nelerdir?

Ukrayna tarihi dönemleri boyunca görülen önemli olaylar aşağıda verilmiştir.

Yabancı hakimiyeti: Moğollar Rus prensliklerini işgal ederek birçok şehri yok etti ve Kiev Rus’un gücüne son vermiştir. Kırım Hanlığı, modern güney Ukrayna’nın çoğunu fethetmiştir. Polonya, batı Ukrayna’da baskın hale gelen Roma ile birlikte Yunan-Katolik Kilisesi’ni kurmuştur. Modern bağımsız devletin öncüsü olarak kabul edilen Hetmanate’i kurmuştur. Rusya ve Polonya arasındaki Ebedi Barış Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu ile şu anda Ukrayna’da olan 37 yıllık savaşı sona erdirmiştir ve Hetmanate’i bölmüştür. Rusya doğu Hetmanate’i kaldırmıştır ve Küçük Rusya valiliğini 1781’de bölgenin tamamen ilhakına kadar geçici bir varlık olarak kurmuştur.

Rus kuralı: Batı Ukrayna’nın çoğu, Polonya’nın bölünmesi yoluyla Rus İmparatorluğu’na dahil edilmiştir. Rusya, Kırım Hanlığı’nı ilhak ederek güney Ukrayna’yı ele geçirmiştir. Ulusal kültürel yeniden uyanış, Ukrayna edebiyatının, eğitiminin ve tarihi araştırmalarının gelişimini sağlamıştır. Polonya’nın bölünmesi sırasında satın alınan Habsburg yönetimindeki Galiçya, Rusya’nın kendi topraklarında Ukrayna dilinin kullanımını yasaklaması nedeniyle Ukrayna’nın siyasi ve kültürel faaliyetinin merkezi haline gelmiştir.

Sovyet gücünün yükselişi: 1918’de Ukrayna bağımsızlığını ilan etmiştir. 1921’de Rus Kızıl Ordusu Ukrayna’nın üçte ikisini ele geçirdiğinde Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulmuştur. 1932’de Stalin’in Ukrayna’da Holodomor olarak bilinen kollektifleştirme politikalar sırasında insan yapımı bir kıtlıkta milyonlarca insan ölmüştür. 1939’da Batı Ukrayna, Nazi-Sovyet Paktı hükümleri uyarınca Sovyetler Birliği tarafından ilhak edilmiştir. Naziler 1944’e kadar ülkeyi işgal ederken Ukrayna korkunç bir savaş yıkımına maruz kalmıştır. 1954’de Sovyet lideri Nikita Kruşçev sürpriz bir hamleyle Kırım yarımadasını Ukrayna’ya devretmiştir. Sovyet yönetimine karşı silahlı direniş, Ukrayna İsyan Ordusu’nun son komutanının yakalanması ile sona ermiştir. 1972’de muhalifler bastırılmıştır. 1986’da Çernobil nükleer santralindeki bir reaktör patlayarak Avrupa’ya radyoaktif bir duman göndermiştir.

Bağımsızlık: 1991’de Ukrayna, Moskova’daki darbe girişiminin ardından bağımsızlığını ilan etmiştir. 1996’da yeni demokratik anayasa kabul edilmiştir ve Grivna para birimi tanıtılmıştır. Kazadan 14 yıl sonra Çernobil nükleer santrali kapatıldı. Patlamanın doğrudan bir sonucu olarak on binden fazla insan ölmüştü ve milyonlarca kişinin sağlığı etkilenmiştir. Asılı parlamentoda genel seçim sonucunda Başkan Kuchma’ya karşı çıkan partiler yaygın seçim sahtekarlığı iddiasında bulunmuşlardır. 2002’de hükümet, NATO’ya katılmak için resmi teklif başlatma kararını açıklamıştır.

Turuncu Devrim: 2004’de Muhalefet lideri Viktor Yuşçenko, Rus yanlısı aday Viktor Yanukoviç’e zafer kazandıran hileli seçimlere karşı kitlesel protesto politikası başlatmıştır. 2005’de Viktor Yuşçenko, Aralık seçimlerini yeniden kazandıktan sonra cumhurbaşkanı olmuştur. 2006’da Sosyalist Parti, Viktor Yanukoviç’in Bölgeler Partisi ve Komünistlerle koalisyon kurmak için Turuncu Devrim müttefiklerini terk etmiştir.

Yanukoviç geri dönüşü: 2010’da Viktor Yanukoviç, cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turunun galibi ilan edilmiştir. 2010’da Parlamento, NATO üyelik hedeflerinden vazgeçmeyi oylamıştır. Mahkeme eski Yulia Timoşenko’yu 2009’da Rusya ile yapılan bir gaz anlaşması üzerindeki yetkiyi kötüye kullanmaktan hapse atmıştır.

Maidan devrimi: 2013’de on binlerce protestocu, hükümetin Rusya’nın baskısını suçlayarak AB ile ortaklık anlaşması imzalama planlarından aniden vazgeçme kararını protesto etmek için sokaklara çıkmıştır. Güvenlik güçleri Kiev’de en az 77 protestocuyu öldürdükten sonra devlet Başkanı Yanukoviç Rusya’ya kaçmıştır ve muhalefet yönetimi devralmıştır. 2014’de Lider işadamı Petro Poroshenko, Batı yanlısı platformda cumhurbaşkanlığı seçimini kazanmıştır. 2014’de Rus yanlısı güçler, doğu Ukrayna çatışma bölgesi üzerinde Malezya uçağını düşürmüştür. NATO, Rus birliklerinin ve ağır askeri teçhizatın doğu Ukrayna’ya girdiğini doğrulamıştır.

Avrupa Birliği derneği: Ukrayna’nın Avrupa Birliği ile olan ortaklık anlaşması tüm imzacılar tarafından onaylanmıştır ve 1 Eylül’de yürürlüğe girmiştir.

Başkan Zelenski’nin göreve başlaması: Televizyon komedyeni Volodymyr Zelenski, cumhurbaşkanlığı seçimlerinde görevdeki Petro Poroshenko’ya karşı ezici bir zaferle ikinci turda kazanmıştır.

Ukrayna Tarihindeki Dinler ve İnançlar Nelerdir?

Ukrayna tarihi boyunca Katolik Hristiyanlık, Ortodoks Hristiyanlık, Yahudilik, Protestanlık, Pagan inancı, Ateizm, Budizm ve Hinduizm din ve mezhepleri görülmüştür. Ukrayna Din mezhep ve grupları arasında en yaygın olanı Hristiyanlıktır.

Ukrayna’da görülen din ve mezheplerin yüzdelikleri aşağıda verilmiştir.

  • %67,3 Ortodoks Hristiyan
  • %11 Ateist
  • %9,4 Yunan Katolik Hristiyan
  • %7,7 sadece Hristiyan
  • %2,2 Protestan
  • %0,8 Latin Katolik Hristiyan
  • %0,4 Yahudi
  • %0,01 Budist
  • %0,01 Hindu
  • %0,01 Pagan
  • %0,01 Diğer

Tarih öncesi zamanlarda ve Orta Çağ’ın başlarında, günümüz Ukrayna’sının toprakları, geleneksel pagan dinlerini uygulayan farklı kabileleri desteklemiştir. Bizans-riti Hristiyanlığı ilk olarak M.Ö. 1.bin yılın başında öne çıktı. Daha sonraki gelenekler ve efsaneler, M.S. birinci yüzyılda Havari Andrew’un kendisinin daha sonra Kiev şehrinin ortaya çıkacağı yeri ziyaret ettiğini anlatmıştır.

10. yüzyılda ortaya çıkan Kyivan Rus devleti giderek Bizans İmparatorluğu’nun kültürel etkisi altına girmiştir. Kayıtlara göre Doğu Ortodoksluğuna geçen ilk Rus olan Prenses Saint Olga, 945 veya 957’de Konstantinopolis’i ziyaret etmiştir. Geleneğe göre 980’lerde, Olga’nın torunu Knyaz (Prens) Vladimir, halkını Dinyeper Nehri’nde vaftiz ettirmiştir. Bu, daha sonra hem Ukrayna’yı hem de Rusya’yı etkileyecek olan dini bir yükseliş olan Ruthenia’da Doğu Ortodoksluğunun uzun bir egemenliğini başlatmıştır. Küçük Rusya’nın Büyük Rusya tarafından hakimiyeti sonunda Çarlık kontrolü altındaki Ukrayna topraklarında Doğu Katolikliğinin düşüşüne yol açmıştır.

Yahudilik, Ukrayna topraklarında yaklaşık 2000 yıldır bulunmaktadır. Yunan kolonilerinde Yahudi tüccarlar ortaya çıktıktan sonra Yahudilik komşu Hazar Kağanlığı’nı etkilemiştir. 13. yüzyıldan itibaren Ukrayna’daki Aşkenaz Yahudi varlığı önemli ölçüde artmıştır. 18. yüzyılda, Ukrayna topraklarında Hasidizm adında yeni bir Yahudilik öğretisi ortaya çıkmıştır.

Altın Orda 1313’te İslam’ı kabul etmiştir ve Sünni Osmanlı İmparatorluğu, günümüz Ukrayna’sındaki tebaa bölgelerine İslam’ı getirmiştir. Kırım Tatarları, İslam’ı Altın Orda’nın devlet dini olarak kabul etmişlerdir ve daha sonra Osmanlı İmparatorluğu’nun vassalları olarak 18. yüzyılın sonlarına kadar hüküm sürmüşlerdir.

Sovyet yönetimi döneminde yönetimdeki Sovyet yetkilileri resmi olarak ateizmi teşvik etmiştir ve okullarda öğretirken, aynı zamanda dine inananlara ve onların örgütlerine karşı çeşitli düzeylerde zulmü teşvik etmiştir. O dönemde kiliseye gidenlerin yalnızca küçük bir kısmı kalmıştır ve inanmayanların sayısı artmıştır.

Ukrayna’da Görülebilecek Tarihi Yerler Nedir?

Ukrayna tarihi yerleri ve Ukrayna’nın tarihi eserleri arasından görülebilecekyerler aşağıda listelenmiştir.

  • Potemkin Merdivenleri
  • Ukrayna Ulusal Tarih Müzesi
  • Ukrayna Ulusal Sanat Müzesi
  • Oleshkovsky Kumulu
  • Odessa Ulusal Opera ve Bale Tiyatrosu
  • Pirogovo Açık Hava Müzesi

Ukrayna coğrafyası çağlar boyunca birçok farklı topluluğa ev sahipliği yapmıştır.Ukrayna’nın en ilgi çekici yanlarından biri de ev sahipliği yaptığı benzersiz Ukrayna Mimarisi eserleridir.

Utku Urfa Yazan: Utku Urfa

Utku Urfa graduated from Trakya University in 2020 with a bachelor's degree in Translation and Interpreting. After taking the role of both the copywriter and content editor at vizem.net in July 2021, Utku is currently working as EU Area Senior Consultant since July 2022.

Paylaş: