Ukrayna'da Politika ve Siyaset Yapısı

Ukrayna'da Politika ve Siyaset Yapısı Nasıldır?

Ukrayna, yarı-başkanlık temsili demokrasi cumhuriyetidir ve çok partili sisteme dayalıdır. Bakanlar kurulu yürütme, parlamento ise yasama yetkisine sahiptir.

Ukrayna en son seçimlerde %43.16 oyla Halkın Hizmetkarı partisini, 254 koltukla 1.parti seçmiştir. Hayat için Kaşıt Taraf %13.05 ve 43 koltukla, Vatan %8.18 ve 26 koltukla, Avrupa Dayanışması %8.10 ve 25 koltukla Halkın Hizmetkarı partisini takip etmektir.

Ukrayna’da iktidar parti Halkın Hizmetkarı’dır, muhalefet partiler ise Hayat için Karşıt Taraf, Avrupa Dayanışması, Vatan, Ses, Karşı Blok ve Svoboda’dır. Ukrayna’da öne çıkan siyasi akımlar halkçılık, sosyalizm, Avrupa yanlılığı, Rusya yanlılığı, ekonomik milliyetçilik ve yolsuzluk karşıtlığıdır. Mevcut hükümet Rus hakimiyeti karşıtı, Avrupa Birliği’ni desteklemektedir.

Yarı Başkanlık Sistemi Ne Demektir?

Parlamenter monarşi, hükümdarın yazılı ve yazısız anayasa ve kurallara bağlı olarak yetkisini kullanabileceği bir sistemdir ve bu yönüyle mutlak monarşiden ayrılır. Ukrayna’da yarı başkanlık sistemi uygulanmaktadır ve çok partili siyasi hayat vardır. Sovyet yönetimi altında tek partili sosyal cumhuriyet sistemi benimsenmiştir.

Ukrayna’nın ilk meclisi olan Yüksek Sovyet Ukrayna Şurası, Ukrayna Bağımsızlık Bildirgesini 1990’da yayınlamıştır. Ukrayna Bağımsızlık Bildirgesinde piyasa ekonomisi ve siyasi özgürlüğü tanıtılmıştır. Ukrayna’nın mevcut meclisi, 9.meclisi olan Verkhovna Rada’dır.

Ukrayna’nın 18.Başbakanı güncel olarak görevde bulunan Denys Shmyhal, Cumhurbaşkanı ise Volodimir Zelenski’dir.

Ukrayna’da Cumhurbaşkanı Nasıl Seçilir?

Cumhurbaşkanı, ülkenin iç işlerini temsil eder, ülkenin diğer devletlerle olan faaliyetlerin yönetir, müzakerelerde bulunur ve uluslararası anlaşmaları sonuçlandırır.

Ukrayna cumhurbaşkanı, 18 yaş üstü Ukrayna vatandaşlarının oylarıyla 5 yılda bir seçilir ve art arda 2 dönem görev yapabilir. Ukrayna Anayasası’na göre cumhurbaşkanı 35 yaşını tamamlamış, oy kullanma hakkına sahip olup 10 senedir ülkede yaşayan ve resmi dil olan Ukraynaca bilgisine hakim bir Ukrayna vatandaşı olmalıdır.

Ukrayna’nın seçim yasası, iki aşamalı bir seçim sistemiyle seçilmektedir. Bir aday, 2.aşamaya geçebilmek için kullanılan oylardan mutlak çoğunluğun oyunu almalıdır. Anayasaya göre seçimler, vazifedeki cumhurbaşkanın 5.yılının son ayının son pazarı yapılacak şekilde düzenlenmektedir. Seçime katılmak isteyen adayların, 2.500.000 hryvnias (yaklaşık olarak 90.000 Amerikan Doları) miktarında adaylık depozitosu ödemesi gereklidir. 2. aşamaya geçen adaylara ödedikleri ücret geri verilmektedir.

Ukrayna mevcut cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski’dir. 20 Mayıs 2019 yılında 6.Cumhurbaşkanı olarak göreve gelmiştir.

Volodimir Zelenski Kimdir?

Volodimir Zelenski, 25 Ocak 1978’de Sovyetler Birliği Ukrayna’sının Kriviy Rih kentinde doğmuş olan 48 yaşındaki Ukrayna Cumhurbaşkanıdır. Siyasi kişiliğinin yanında senarist, oyuncu ve yönetmendir. 2003 yılında Zolena Zelenska ile evlenmiştir ve iki çocukları vardır.

Babası Oleksandr Zelenski Kriviy Rih Ekonomi Enstitüsü’nde profesör, annesi Rimma Zelenska mühendis olan Volodimir Zelenski, Kiev Ulusal Ekonomi Üniversitesi’nde hukuk öğrenim görmüştür ancak kendi mesleğini icra etmemiştir.

Zelenski, 2015’te Halkın Hizmetkarı adlı televizyon dizisinde Ukrayna cumhurbaşkanını canlandırmıştır. Karakter, yolsuzluk karşıtı açıklamalar yaptıktan sonra cumhurbaşkanlığı seçimini kazanan otuzlu yaşlarında bir lise tarih öğretmeniydi.

Halkın Hizmetkarı adlı dizisinden sonra kurduğu Halkın Hizmetkarı partisiyle girdiği seçimleri ikinci turda %73,2 oranla kazanarak cumhurbaşkanı seçilmiştir. Seçim kampanyasında, Ukrayna’nın Avrupa Birliği ve NATO üyeliğini desteklemiş ancak kararın Ukrayna halkına bırakılması gerektiğini belirtmiştir. 2013 yılında ortaya çıkan dönemin yönetiminin Avrupa Birliği ile anlaşmalara ara verip Rusya ile yakın bağlar kurmaya çalışması nedeniyle çıkan Euromaiden protestolarını desteklemiştir.

Volodimir Zelenski 2014 yılında Rusya ile Ukrayna arasında çıkan siyasi kriz ve Rusya’nın ilhakına karşı Ukrayna ordusuna destek vermiştir.

Ukrayna devlet başkanı siyasi görüşü, Avrupa Birliği’ne girilmesi, yolsuzlukla mücadele edilmesi, başbakanın, Verkhovna Rada milletvekillerinin ve yargıçların dokunulmazlığının kaldırılması,seçimlerde reform yapılması, adil yargılama sürecinin sağlanması ve askerlerin NATO standartları düzeyinde maaş alması gerektiği yönündedir. Zelenski, Ukrayna’da Rusça’ya ve sanatçıların siyasi görüşlerini yasaklamaya karşı çıkan, ılımlı bir yaklaşım içerisindedir.

Ukrayna Verkhovna Rada Nedir?

Verkhovna Rada, Ukrayna’nın Yüksek Şurası anlamına gelen tek meclisli parlamentosudur. Verkhovna Rada seçimleri 4 yılda bir yapılır. Güncel olarak, 9. parlamento, 2019 yılında göreve başlamıştır. Verkhovna Rada, meclis başkanın yönetiminde 450 milletvekilinden oluşur ve binası başkent Kiev’de bulunmaktadır. Donbass Savaşı ve Kırım’ın ilhakı nedeniyle mevcut Verkhovna Rada milletvekili sayısı 424’tür.

Koltukların %50’si, seçimlerde %5’lik barajı geçen partilere, %50’si seçim bölgesinden bir milletvekili seçilmesi ile oy çoğunluğu almış kişiler arasında dağıtılır. Son Verkhovna Rada seçimlerinde, seçmenin tek seferde iki ayrı seçime katıldığı ve bir seçim sonucunun diğerini etkilemediği veya çok az etkilediği karma oylama sistemi kullanılmıştır.

Ukrayna’da bir yasa tasarısının kabulü için minimum imza toplanma gerekliliği bulunmamaktadır. Mecliste genel olarak bir yılda 200 yasa tasarısı onaylanmaktadır. Cumhurbaşkanı yasayı imzaladıktan sonra yasanın kanunlaşması için resmi olarak yayınlanması gerekir.

Ukrayna Verkhovna Rada’da Hangi Partiler Vardır?

Ukrayna Verkhovna Rada meclisindeki partiler aşağıda verilmiştir.

  • Halkın Hizmetkarı Partisi
  • Hayat için Karşıt Taraf Partisi
  • Vatan Partisi
  • Avrupa Dayanışması Partisi
  • Ses Partisi
  • Oleh Lyashko’nun Radikal Partisi
  • Güç ve Onur Partisi
  • Karşı Blok Partisi
  • Groysman’in Ukrayna Stratejisi Partisi
  • Shariy’nin Partisi
  • Svoboda Partisi
  • Sivil Pozisyon Partisi
  • Ukrayna’nın Yeşilleri Partisi
  • Özgüven Partisi
  • Ziraat Partisi
  • Yeni Güçlerin Hareketi Partisi
  • İnsanların Kuvveti Partisi
  • Hukukun Gücü Partisi
  • Sosyal Adalet Partisi
  • Vatansever Partisi
  • Bağımsızlık Partisi
  • Meşale Partisi

Ukrayna’da toplam 22 tane siyasi parti bulunmaktadır.

Ukrayna Meclis Yapısı Nasıldır?

Verkhovna Rada meclisi; başkan, başkanvekili, başbakanlık heyeti, Verkhovna Rada Müdürlüğü, Kamu Denetim Müdürlüğü, komiteler ve basından oluşmaktadır.

Başkan, parlamento toplantılarını yönetmek, tasarıları onaylamak ve onaylanan tasarıları resmi olarak yayınlanması için Cumhurbaşkanına göndermek, yasa tasarıları dışında parlamento fiillerini imzalamak ve resmi olarak yayınlamakla yükümlüdür. Başkan parlamentoda özel oturum düzenleme ve cumhurbaşkanının veto ettiği ancak Verkhovna Rada meclisinin üçte ikisinin onayladığı yasa tasarılarını kanunlaştırma yetkisine sahiptir. Başkan, Ukrayna Cumhurbaşkanlığı makamı boş olduğu durumda sınırlı bir yetkiyle Ukrayna devletinin başına geçer.

Verkhovna Rada başbakanlık heyeti, başkan, başkanın iki delegesi, bir sekreter ve ek 19 üyeyi kapsayan bir heyettir. Her yeni seçilen parlamentodaki ilk oturum, geçici başbakanlık heyetinin altı üyesi tarafından yönetilir.

Verkhovna Rada Müdürlüğü, parlamento içinde örgütsel, yasal, sosyal ve analitik açıdan destek sağlar. Verkhovna Rada Müdürlüğü, tarafsız bir role sahiptir ve temelde yazışmalarda destek sağlamak için vardır.

Milletvekillerinin ücretsiz toplu taşıma, resmi heyet salonunun kullanımı, konut, sağlık hizmetleri ve sağlık amaçlı spa tatilleri gibi hakları vardır. 2019 yılına kadar dokunulmazlığa sahip olan Başbakan, devlet üyeleri ve milletvekillerinin kanunsal yaptırımla evlerinin aranması ve takip edilmesi yasaktı. 2020’nin başlarında, Halkın Hizmetkarı Partisi meclisteki milletvekili sayısının 450’den 300’e düşürülmesinin planlandığını duyurmuştur.

Minimum 15 milletvekili bir araya gelerek parlamentoda grup oluşturabilir ve bir parlamento üyesi aynı anda sadece bir gruba üye olabilir. Gruplar kendilerine lider atar ve başkan ve onun iki başkanvekili gruplara başkanlık edemez. Milletvekillerinin parlamentodaki oturumlara katılmaması durumunda, maaşlarına el konularak ceza verilir.

Ukrayna Verkhovna Rada Görevleri Nedir?

Verkhovna Rada, Ukrayna’daki tek yasama organıdır ve mevcut 424 milletvekili bulunmaktadır.

Verkhovna Rada Meclisinin görevleri aşağıda verilmiştir.

  • Parlamento iç ve dış politikanın temellerini belirlemek
  • Ukrayna Anayasası’ndaki düzenlemeleri tanıtmak
  • Kanunları ve devlet bütçesini onaylamak
  • Ukrayna başbakanlık seçimlerini düzenlemek ve atamak
  • Cumhurbaşkanı aleyhine suçlamada bulunmak
  • Savaş ve barış ilan etmek
  • Ukrayna Anayasa Mahkemesi’nin üçte birini atamak
  • Bazı memurları atamak veya onaylamak
  • Uluslararası anlaşmaları tasdik ve fesh etmektir.

Verkhovna Rada üyeleri resmi olarak Ukraynalıların milletvekilleri olarak bilinir. Ukrayna Milletvekili Seçim Kanunu’na göre, 21 yaşını tamamlamış, oy kullanma hakkına sahip ve 5 yıldır Ukrayna’da ikamet eden her Ukrayna vatandaşı milletvekili olabilme hakkına sahiptir.

Ukrayna’da Kaç Bakanlık Vardır?

Ukrayna’da bulunan 18 bakanlık aşağıda listelenmiştir.

  1. İçişleri Bakanlığı
  2. Dışişleri Bakanlığı
  3. Gazi İşleri Bakanlığı
  4. Gençlik ve Spor Bakanlığı
  5. Ekonomi Bakanlığı
  6. Altyapı İşleri Bakanlığı
  7. Sosyal Politika Bakanlığı
  8. Savunma Bakanlığı
  9. Adalet Bakanlığı
  10. Sağlık Bakanlığı
  11. Eğitim ve Bilim Bakanlığı
  12. Enerji Üretimi Bakanlığı
  13. Çevre Koruma Bakanlığı
  14. Ekonomik Gelişme ve Ticaret Bakanlığı
  15. Tarım ve Gıda Bakanlığı
  16. Toplum ve Bölge Geliştirme Bakanlığı
  17. Kültür ve Bilgi Politikası Bakanlığı
  18. Bakanlar Kurulu Bakanlığı

Ukrayna Hükümeti Görevleri Nelerdir?

Ukrayna’da hükümetin görevleri aşağıda verilmiştir.

  • Yürütme için zorunlu olan karar ve azimliliği göstermek.
  • Devletin etkili bir şekilde devamlılığını sağlamak.
  • Ukrayna’nın bağımsızlığını ve egemenliğini korumak.
  • Yasama için gereken girişimi göstermek ve kendi sunduğu yasa teklifleri de dahil, teklfilerin parlamentoda görüşülmesini sağlamak.
  • Her yıl 15 Eylül’ü geçmeyecek şekilde Ukrayna’nın devlet bütçe tasarısını Verkhovna Rada meclisine sunmak.
  • Kabine üyelerinin yarısından fazlasının katıldığı toplantılarda yetkili olarak yer almak.
  • Kabinenin Cumhurbaşkanına karşı sorumluluklarını yerine getirmesini sağlamak.

Ukrayna’da Seçimler Kaç Yılda Bir Yapılır?

  • Ukrayna’da başbakanlık seçimleri 5 yılda bir yapılmaktadır.
  • Ukrayna’da genel seçimler 5 yılda bir yapılmaktadır.
  • Ukrayna’da yerel seçimler 5 yılda bir yapılmaktadır.

2014 yılında Rusya’nın Kırım’ı ilhak etmesi sonucu Özerk Kırım Cumhuriyeti’nde yerel seçim yapılmamaktadır.

Ukrayna Halkının Genel Siyasi Görüşü Nasıldır?

Ukrayna en son seçimlerde %43.16 oyla Halkın Hizmetkarı partisini 254 koltukla 1.parti olarak seçmişlerdir. Hayat için Karşıt Taraf %13.05 ve 43 koltukla, Vatan %8.18 ve 26 koltukla, Avrupa Dayanışması %8.10 ve 25 koltukla Halkın Hizmetkarı partisini takip etmektir.

Ukrayna’da yasama organlarına genel güven oldukça düşüktür. Ukrayna nüfusu, 31 Mart 2019’da %68 oran ve 18.9 milyon kişinin katılımıyla seçimlere gitmiştir.

Zelenski’ye göre, Ukrayna nüfusu çoğunluk olarak Avrupa Birliği’ne katılmayı istemektedir. Avrupa Birliğine katılmak isteyen kişilerin çoğu gelişmiş şehirlerde yaşamaktadır. Halk, seçimlerde ılımlı politika izleyen ve merkeziyetçi ideolojiye sahip Halkın Hizmetkarı partisini seçmiştir.

Ukrayna’ya Gitmek İsteyenlerin Siyasi Görüşüne Bakılır Mı?

Hayır, Ukrayna’ya gitmek isteyenlerin siyasi görüşü Ukrayna vize başvurularını etkilememektedir. 1991’de bağımsızlığını kazandıktan sonra Ukrayna, sivil ve politik hakları kanunla koruma altına alan çok partili bir anayasa kabul etmiştir. 28 Haziran 1996’da kabul edilen yeni ve demokratik anayasa ile temel insan hak ve özgürlüklerini koruma altına alan bir anlayış benimsenmiştir.

Ukrayna’ya gitmek isteyen ve Ukrayna vizesi alabilme kriterlerini yerine getiren her birey, siyasi görüşüne bakılmaksızın Ukrayna vizesi alarak ziyarette bulunabilmektedir.

Utku Urfa Yazan: Utku Urfa

Utku Urfa graduated from Trakya University in 2020 with a bachelor's degree in Translation and Interpreting. After taking the role of both the copywriter and content editor at vizem.net in July 2021, Utku is currently working as EU Area Senior Consultant since July 2022.

Paylaş: