Macar Edebiyatı ve Yazarları

Macaristan Edebiyatı Dönemleri Nedir?

1392 ile 1995 yılları arasında Godefroy de Breteuil tarafından yazılan Ómagyar Mária-siralom’ (Meryem’in Ağıtları) isimli şiir Macar Edebiyatı’nda ilk yazarı belli olan eserdir. 13. yüzyıla ait Macar Edebiyatı ekolleri Spalato Thomas ve Rogerius olarak gösterilmektedir.

15. yüzyıla gelindiğinde, Macar Edebiyatı’na ait ilk İncil’den çeviri eserleri, din reformcusu Jan Hus’un takipçileri olan dönemin iki vaiz yazarı Thomas ve Valentine tarafından verilmiştir. 1580 ve 1590 yılları arasında hüküm süren Kral Mathias ile birlikte gelişen Macar Edebiyatı’nda yeni ekoller ortaya çıkmıştır. Bu döneme ait ekoller Macar Edebiyatı’nın en önemli şairlerinden kabul edilen Janus Pannonius ve Macar Edebiyatı’nda basılan ilk kitabın (Chronica Hungarorum) yazarı Andras Hess olarak görülmektedir. 1526 yılı Osmanlı istilası ile darbe alan Macar Edebiyatı’ndaki yazar ve şair eksikliğine rağmen döneme ait önemli ekoller aşk, savaş ve dini şiirler ile Orta Çağ Edebiyatı’nı yansıtan Balint Balassi, Szigeti Veszedelem (Sziget’in Vahameti) isimli savaş ve kahramanlık destanı ile bilinen Miklos Zrinyi ve Sebestyen Tinodi Lantos olarak bilinmektedir.

17. yüzyıla gelindiğinde, Istvan Szamosközy, Janos Baranyai Decsi, Miklos Istvanffy, Olah Miklos gibi önemli Macar ve Alman ekoller tarafından pek çok eser verilmiştir.

19. yüzyılın ortalarına kadar sürecek Aydınlanma Çağı’na ait ilk yazarlar György Bessenyei ile Janos Batsanyi olmuştur. Macar Edebiyatı’nda en önemli Aydınlanma Çağı şairleri Mihaly Csokonai ve Daniel Berzsenyi olarak görülmektedir. Diğer önemli Aydınlanma Çağı ekolleri Endre Ady, Janos Arany, Margit Kaffka, Geza Gardonyi ve Mor Jokai olarak kabul edilmektedir.

Macar Edebiyatı’nda 2000’li yıllar ve Modern Çağ ekolleri Antal Szerb, Sandor Marai, Imre Kertesz, Peter Esterhazy olarak görülmektedir.

1. Erken dönem Macar Edebiyatı

Macar Edebiyatı ilk edebi örnekleri olan halk şiirleri, türküler ve efsaneleri Erken Dönem olarak bilinen 10 yüzyılda vermiştir. Erken Dönem’e ait eserlerin tamamı diğer milletlerden ve pagan kültüründen etkilenmiştir. Erken dönem eserleri sözlü ve anonim olmuştur. Macar halkı’nın bir bütün oluşturamaması sebebiyle oluşan asimilasyon 10. yüzyıl Erken Dönem Macar Edebiyatı eserlerinde görülmektedir. Erken Dönem’in sonları olarak bilinen 11. yüzyıl Kral I. Stephen dönemi ile Macar Edebiyatı’nda Hristiyanlığın ve diğer Hristiyan milletlere ait akımların etkileri görülmektedir.

2. Rönesans Dönemi Macar Edebiyatı

14. yüzyılda Rönesans Dönemi ile birlikte Hümanizm, Platonizm, Aristotelizm, Septisizm, Atomizm gibi akımlar edebiyat alanında etkisini göstermeye başlamıştır. Macar Edebiyatı tüm bu akımlardan kısmen etkilenmiştir. Macar Edebiyatı’nı en çok etkileyen akım Hümanizm Akımı olmuştur. Sanatsal yenilikler ile birlikte teknoloji alanında da getirdiği yenilikler ile Rönesans Dönemi,matbaanın da kurulmasını sağlamıştır. Macar Edebiyatı’nın ilk kitabı Chronica Hungarorum, Rönesans Dönemi’nde yazılmıştır.

3. Barok Akımı Etkisinde Macar Edebiyatı

16. yüzyıl başlarında ortaya çıkan Barok Dönemi, Klasizm Akımı’nı da beraberinde getirmiştir. Barok Dönemi Klasizm’inin etkisi ile Macar Edebiyatı Kemény János’un Transylvanian Dukes’i gibi Macar Edebiyatı’nda reform etkisine sahip eserler ortaya çıkmıştır.

4. Dil Reformu Sonrası Macar Edebiyatı

18. yüzyılda Almanya gibi ülkelerden her alanda bağımsızlaşmak isteyen Macar halk ve edebiyatçılar Aydınlatma Dönemi’ni başlatmıştır. Aydınlatma Dönemi Milliyetçilik akımını da beraberinde getirmiştir.

Milliyetçilik Akımı edebiyat alanında Dil Reformu gibi yeniliklere sebep olmuştur. Macar yazarlar dönemin önemli dilbilimcileri ile ortak çalışmalar yürütmüşlerdir. Bu çalışmalar sayesinde Macar Dili’ne yeni kelimeler eklenmiştir. Dilin diğer millet ve kültürlere ait kelimelerden bağımsızlaştırılması hedeflenmiştir. Milliyetçilik Akımından etkilenen Endre Ady, Janos Arany, Margit Kaffka, Geza Gardonyi ve Mor Jokai gibi önemli yazarlar bağımsız Macarca ve reformcu eserler üretmeye başlamışlardır.

Macaristan Edebiyatından Önemli 5 Kitap Nedir?

Macaristan Edebiyatı ilk edebi örneklerini verdiği Erken Dönem itibariyle pek çok önemli yazar tarafından uluslararası çapta popüler olmayı başaran kitap kaydetmiştir. Macaristan Edebiyatından önemli eserler arasında Péter Nádas’ın 1986 senesinde yazdığı Anılar Kitabı isimli roman bulunmaktadır.

Péter Esterházy, Modern Dönem’in ikinci yarısında Macar Edebiyatı’nın en önemli yazarlarından biri olarak kabul görmektedir. Bir Kadın, Hrabal’ın Kitabı, Sanat yok gibi eserleri ile öne çıkan Péter Esterházy’nin en bilinen eseri Kalbin Yardımcı Fiileri uluslararası alanda en çok satanlarda defalarca yer edinmiş ve Kossuth Ödülü başta olmak üzere pek çok ödül almıştır. Péter Esterházy’nin yazdığı Kalbin Fiilerine Yardım Etmek eseri Macaristan Edebiyatı’nın en önemli romanı olarak görülmektedir.

Magda Szabó, Macar Çocuk Edebiyatı’nın en önemli ismi olarak kabul edilir. Magda Szabó’ya ait en bilinen eser 1987 yılında yayınlanan Kapı isimli eseri kabul edilir. Magda Szabó Kapı isimli eseri dışında, Iza’nın Şarkısı, Yavru Ceylan, Katalin Sokağı gibi eserleri ile de bilinmektedir.

Macaristan’ın önemli yazarı; Gyula Krúdy Sinbad’ın Gece Yolculukları, Cordon Bleu Şövalyesi, Kadınlar Günü, Hayat Bir Rüyadır gibi eserleri ile başarı kazanmıştır. Gyula Krúdy’a ait en bilinen eser Ayçiçeği adlı romandır.

1. Anılar Kitabı - Péter Nádas

1981 yılında Macar deneme ve oyun yazarı Péter Nádas tarafından kaleme alınan Anılar Kitabı, Macaristan Edebiyatı’na ait en önemli roman örneklerinden biridir. Anılar Kitabı isimli roman 1981 yılında yazılmasına rağmen 1986 yılında yayınlanabilmiştir. Anılar Kitabı romanı ilk bakışta Mann ve Proust’un izinden giden otobiyografik bir psikanaliz gibi görünmektedir ancak döneme ait Avrupa’nın birçok koşulunu psikoloji bilimini analiz etmektedir. Anılar Kitabı, ilk 1997 yılında İngilizce’ye, daha sonraki yıllarda Fransızca, Almanca, İspanyolca gibi diğer Avrupa dillerine tercüme edilmiştir. Anılar kitabı, 1998 senesinde Fransız ödülü Prix du Meilleur Livre Etranger’i (En iyi yabancı kitap ödülü) almaya hak kazanmıştır.

Péter Nádas’ın Anılar Kitabı romanı üç paralel aşk ve ihanet hikayesine yer veren paralel bir anlatıdır. İlk hikayede, Péter Nádas Doğu Berlin’de yaşayan genç bir Alman ile yaşlı, ünlü bir aktrisin de içerisinde bulunduğu karmaşık aşk üçgeninde kapana kısılmış Macar bir yazarın öyküsünü ele almaktadır. Péter Nádas tarafından ikinci kısımda anlatılan öykü 19. yüzyılın sonlarında yaşamış bir Alman estetisyeni konu almaktadır. Kitabın üçüncü ve son kısmında Péter Nádas, kendi çocukluğundan beklenmedik bir arkadaşının öyküsünü anlatmaktadır.

Anılar kitabı, dönemin Avrupasını psikoloji bilimi altında inceleyen uzun, karmaşık cümleler; derin kişisel iç gözlem; ve sıradan sosyal etkileşimlerin inceliklerinin, nevrotik olarak ayrıntılı ayrıntılarla yakalanmış dakika analizi gibi öne çıkan nitelikleri ile tüm dünyadan eleştirmenler tarafından olumlu dönüşler almıştır.

2. Kendi Ülkemdeki Bir Misafir: Bir Macar Hayatı – George Konrád

2007 yılının ilk aylarında Macaristan asıllı filozof, roman ve deneme yazarı George Konrád tarafından kendi hayat hikayesinden esinlenilerek yazılan Kendi Ülkemde Bir Misafir: Bir Macar Hayatı, Macar Edebiyatı’nın en başarılı eserleri arasında görülmektedir. George Konrad, Kendi Ülkemde Bir Misafir: Bir Macar Hayatı eserinde henüz 11 yaşındayken, kız kardeşi ve iki kuzeni ile yaşadığı Holokost’tan Budapeşte’ye kaçış hikayelerini kaynak tutmuştur. Eser 303 sayfa uzunluğundadır ve 14 farklı dile tercüme edilmiştir. Kendi Ülkemde Bir Misafir: Bir Macar Hayatı dünya edebiyatında anı, otobiyografi türü altında ele alınmaktadır.

George Konrad, Kendi Ülkemde Bir Misafir: Bir Macar Hayatı adlı eserinde 11 yaşındayken, o, kız kardeşi ve iki kuzeni, memleketlerinden kovulmalarından bir gün önce Macaristan kırsalından Budapeşte’ye kaçış öykülerini temel almıştır. Yazarın eserinde anlattığına göre kız kardeşi, kuzenleri ve kendisi Holokost’tan kurtulan tek Yahudi çocuklardı. George Konrad, dönemin tehlikelerini, umutlarını, ihanetlerini ve cesaret gösterilerini, zaman zaman sürrealist bir dizi olay ile açıklamaktadır.

Kendi Ülkemde Bir Misafir: Bir Macar Hayatı eserini okumak, çoğu eleştirmen tarafından yakın dönem Avrupa Tarihi’ni okumak olarak görülmektedir. Eser), National Jewish Book Award for Biography, Autobiography and Memoir (2007) ödülünü almıştır.

3. Kalbin Fiillerine Yardım Etmek – Péter Esterházy

Macar yazar ve edebiyatçı Péter Esterházy tarafından ilk olarak 1985 yılında yayınlanan Kalbin Fiilerine Yardım Etmek romanı Macaristan Çağdaş Dönem Edebiyatı eserleri arasında en başarılı eserlerden biri olarak görülmektedir. Péter Esterházy’nin Kalbin Fiilerine Yardım Etmek eseri duygusal ve yoğun bir anlatıma sahiptir. Orijinal adı A szív segédigéi olan eser, İngilizce, Rusça ve Hintçe gibi farklı dillere tercüme edilmiştir. Kalbin Fiillerine Yardım Etmek isimli eser, 2015 yılında Türkçe’ye tercüme edilmiştir. 126 sayfalık eser yoğun dili ve Georg Trakl,VasIstván, Vasadi Péter, Várady Szabolcs, Weöres Sándor, Ludwig Wittgenstein gibi farklı kökendeki yazarlardan yaptığı alıntılar ile Macar Edebiyatı’nda öne çıkmaktadır.

Péter Esterházy’e ait Kalbin Fiillerine Yardım Etmek eseri anne figürünün kaybolması ile ana karakterin aile içi ilişkiler ile dünyayı, yaşamı, anneden de öte olan bir kadının fikrini, zihnini, yüreğini incelemesini konu almaktadır. Kalbin Fiilerine Yardım Etmek romanı, elden kaçan şeyin, o ana dek önemsenmemiş olanın değerini ve anlamını vurgulamaktadır. Kalbin Fiilerine Yardım Etmek eserinde olay örgüsü anlatıcının annesinin uzun ve acılı bir hastalık dönemi sonrası ölümünü anlatması ile kurgulanmaktadır.

4. Kapı – Magda Szabó

Magda Szabó tarafından 1987’de Macaristan’da yayınlanan Kapı romanı, Magda Szabó’ı Macaristan’ın Modern Dönem kadın edebiyatçıları arasında en üst sıraya taşımaktadır. Magda Szabó, Kapı eserinde realist ve dramatist bir tavır sergilemektedir. Kapı romanı ilk olarak 1995 yılında İngilizce’ye tercüme edilmiştir. Fransızca, Almanca ve Yunanca gibi dillerin ardından Kapı, 2016 yılında Türkçeye çevrilmiştir. Magda Szabó tarafından yazılan Kapı romanı, bir Modern Dönem Tragedyası olarak da görülmektedir.

Magda Szabó, Kapı eserine anlatıcı Magda’nın peşini bırakmayan yaşlılık düşlerini aktarması ile başlamaktadır. Bir yazar ve ona ev işlerinde yardımcı olan orta yaşlı hizmetçisi iki ana karakterlerdir. Önceleri yazar ve kahya kadın birbirlerini pek anlamazlar ve birbirlerinden hoşlanmazlar. Zamanla, çocukluk ve gençlik travmaları ve Macaristan’ın yakın tarihinin etkileri, bu farklı, mesafeli ikiliyi birbirinden kopamaz bir bağ ile bağlamaktadır. Magda Szabó’nun Kapı eserinde genç yazar ve anne figürü arasında çatışmalı ancak tutkulu bir ilişki ile olay örgüsü kurulmaktadır.

Magda Szabó, Kapı ile 2015 yılında New York Times’ın en iyi on romanı arasında yer almıştır.

5. Ayçiçeği – Gyula Krúdy

Gyula Krúdy tarafından 1918 yılında yazara ait ilk romanlardan biri olarak yayınlanan Ayçiçeği, Gyula Krúdy’a Macaristan Edebiyat çevrelerinde önem kazandırmıştır. Gyula Krúdy, Ayçiçeği eserinde tamamen kendisine ait erotik, hayalci, korkutucu ve komik bir dünya tasarlamıştır. Gyula Krúdy, Ayçiçeği romanı ile kırsal ve 1900’lü yıllara ait Macaristan’a nostaljik, geleneksel ve gerçekçi bir bakış fırsatı sunmuştur. Hayaller ve hayalperestlik üzerine yazılan Ayçiçeği eserinin realist roman olarak değerlendirilmektedir. İlk olarak Fransızca’ya tercüme edilen eser 2007 yılında İngilizce’ye tercüme edilmesinin ardından Türkçe’nin de aralarında bulunduğu 21 dile çevrilmiştir.

272 sayfadan oluşan Ayçiçeği romanı, ana karakter genç Eveline ile amansız büyücü Kalman’a duyduğu umutsuz aşkı konu almaktadır. Eveline umutsuz aşkından uzak kalmak için şehri terk eder ve taşradaki malikanesine yerleşir. Malikanede aşkına hayran kalan melankolik karakter Almos Dreamer ile karşılaşır ve tuhaf ziyaretlerinde içerisinde bulunduğu bir dizi olay yaşar.

Önemli Macar Yazarlar Kimlerdir?

Macaristan küçük bir ülke olmasına rağmen geçmiş dönemlerde ve Modern Dönem Dünya Edebiyatı’nda çok önemli yazarlara sahiptir. Başlıca bu yazarlar Péter Esterházy, György Konrád, Antal Szerb, Lajos Zilahy, Istvan Csukas, Magda Szabó, George Tabori, Julio Baghy ve Sandor Marai gibi yazarlar olarak gösterilebilir. Bu yazarlar, Aydınlanma Dönemi ve Dil Reformu Dönemi sayesinde Macaristan Edebiyatı ve halkı geçmişten beri Almanya gibi ülkelere bağımlı süren kültür, davranış, edebiyat, politika gibi konularda bağımsızlık kazanmışlardır. Yazarlar tam Macarca yazdıkları eserler ve diğer dillere ait önemli eserlerin Macarca’ya çevirileri ile Macar Edebiyatı’na katkı sağlamışlardır. Macar halk Tarih boyunca yaşadıkları tüm asimilasyonları ve olumsuz tecrübeleri edebiyatçılar ve edebiyat ile özgürce ifade etme hakkı kazanmıştır. Bu nedenle Macaristan ve Macar Halkı için edebiyat ve edebiyatçılar bağımlı (Erken Dönem) ve bağımsız dönemlerinde çok önemli olmuşturlar.

1. Péter Nádas

Nadas takma adlı, Péter Nádas 14 Ekim 1942 tarihinde, İkinci Dünya Savaşı Dönemi’nde Yahudi bir ailenin çocuğu olarak Macaristan’ın Budapeşte kentinde doğmuştur. László Nádas ve Klára Tauber’in oğludur. Macar Naziler sebebiyle 15 Ekim 1944 senesinde annesi ile birlikte Backa ve Novi Sad’a kaçan Péter Nádas Budapeşte Kuşatması öncesinde tekrar Macaristan’a dönmüştür. Ünlü yazar Péter Nádas, 13 yaşında annesini, 16 yaşında babasını kaybetmiştir.

Péter Nádas’ın edebiyat ile tanışması da 1969 yılında gazetecilik dönemlerinde oyun yazıları yazması ile başlamıştır. 1990 yılında, 1962 senesinden beri birlikte yaşadığı Magda Salamon ile evlenmiştir. Çift, 1984’te batı Macaristan’da bir kasaba olan Gombosszeg’e taşınmıştır.

Edebiyat ile tanışması gazetecilik döneminde başlayan Péter Nádas’ın 2000’den fazla kısa öyküsü olduğu bilinmektedir. Péter Nádas ilk romanı olan The End of A Family Story’i 1977 yılında yayınlamıştır. İkinci ve yazarın en çok ses getiren romanı Anılar Kitabı 1986 yılında yayınlanmıştır. Anılar Kitabı eseri ile edebiyat dünyasında Proust etkisi yarattığı düşünülen Péter Nádas, son romanı olan üç ciltlik Paralel Öyküler eserini (I: Sessiz Diyar, II: Gecenin Çok Derinliğinde, III: Özgürlüğün Nefesi ) 2005 yılında yayınlamıştır. Bu tarihten beri yazmayan Péter Nádas’ın etkisi hala Macar Edebiyatı’nda sürmektedir. Péter Nádas’ın diğer eserleri Lovely Tale of Photography, Aşk, Kendi Ölümü, Ateş ve Bilgi: Kurgu ve Denemeler gibi pek çok dile çevrilen eserler olarak sayılabilmektedir.

Yazdığı roman ve öyküler ile Péter Nádas, Macaristan Yazın Alanı’nda ve Dünya Modern Edebiyat Alanında Macar Sanat Ödülü, Kossuth Ödülü, Franz Kafka Ödülü, Würth- Preis für Europäische Literatur gibi ödüller kazanmış ve Nobel Edebiyat Ödülü’ne aday olmuştur.

2. Magda Szabó

Magda Szabó 1917 tarihinde, Birinci Dünya Savaşı Dönemi’nde Yahudi bir ailenin çocuğu olarak Avusturya Macaristan’ın Debrecen kentinde doğmuştur. Magda Szabó’ın anne ve babası net olarak bilinmemektedir. Savaş’ın son dönemlerine denk gelen Magda Szabó, çocukluk yıllarını savaş atmosferini ve psikolojisini yaşayarak geçirmiştir.

1937 yılında, Debrecen Üniversitesi’ne giriş yapmış ve 1940 yılında Latince ve Macarca öğretmeni olarak mezun olmuştur. Aynı yıl Debrecen ve diğer Macar şehirlerindeki protestan kız yatılı okullarında çalışmıştır. Öğretmenlik hayatını 1945 yılında sonlandıran Magda Szabó, 4 sene boyunca Din ve Eğitim Bakanlığında çalıştı. Bu dönemde Magda Szabó, yazar ve çevirmen eşi Tibor Szobotka ile 1982 yılına kadar sürecek bir evlilik gerçekleştirmiştir.

Magda Szabó, yazın hayatına şair olarak başlamıştır. 1947 senesinde ilk şiir derlemesi kitabı olan Barany’i (Kuzu) yazmıştır. 1949 yılında Magda Szabó ikinci kitabı olan Vissza az Emberig (İnsana Dönüş) adlı eserini yazmıştır. Vissza az Emberig (İnsana Dönüş) eseri ile Magda Szabó, 1949 yılında ilk ödülü olan Baumgarten Ödülü’ne layık görülmüştür. Magda Szabó’nun Stalin Dönemi’ne denk gelen ilk ödülü komünizm karşıtı görüşleri sebebi ile elinden alınmıştır. 1949 yılında başlayan ve 1956 yılına kadar süren bu baskıcı rejimin etkisi ile, Magda Szabó ve eşinin de aralarında bulunduğu pek çok sosyalist gerçeklik karşıtı yazar sansüre maruz kalmıştır. Magda Szabó, bu yıllarını Kalvinist bir kız okulunda öğretmenlik yaparak geçirmiştir. 1958 yılının ortalarına gelindiğinde Magda Szabó ilk romanı olan ve Macar Tarihi’ni inceleyen eseri Fresko’yu yayınlamıştır. Magda Szabó, aynı yıl bir diğer şiir kitabı olan Barany Boldizsar’ı (Kuzu Lawrence) ve bir diğer romanı olan Mondjak Meg Zsofikanak’ı (Söyle Küçük Sofie) yayınlamıştır. 1959 yılına gelindiğinde ise edebiyat döneminin en verimli dönemlerini yaşayan Magda Szabó, Az öz (The Fawn) isimli, bir kadın aktrisin mücadelesini anlatan reformist romanını yayınlamıştır. Magda Szabó, Pilátus (Iza’nın Şarkısı), Tündér Lala (Peri Lara), Az órák és a farkasok (Kurt Saatleri), Erőnk szerint (Gücümüze Göre) ve Béla Király (Kral Béla) gibi eserler üretmiştir. Son eseri 1987 yılında yazdığı Kapı’dır.

Macar Edebiyatı’nda en çok dile çevrilen yazar olan Magda Szabó, Baumgarten Ödülü , Macaristan Edebiyat Dünyası’nın en prestijli ödülü Josef Attila, Kossuth Award (1978) gibi ödüller kazanmıştır.

3. Imre Kertész

Modern Dönem Macar Edebiyatı’nın önemli temsilcilerinden biri olan Imre Kertész 9 Kasım 1929 yılında Macaristan Budapeşte’de doğmuştur. Ebeveynleri Aranka Jakab ve László Kertész adında orta sınıf Yahudi bir ailedir. Beş yaşında ebeveynlerinin boşanması ile Yahudi öğrencilere özel yatılı bir okulda eğitime başlamak zorunda kalmıştır. Imre Kertész İkinci Dünya Savaşı’nda oluşan Yahudi karşıtı atmosfer sebebiyle diğer Yahudi vatandaşlar ile birlikte 1944 yılında 14 yaşındayken Buchenwald bölgesine gönderilmiştir. 1945 yılında kampı kurtarılana kadar çocukluk döneminin en sıkıntılı günlerini yaşayan Imre Kertész, 1945 senesinde tekrar Budapeşte’ye dönmüştür. 1948 yılında lise eğitimini tamamlayan Imre Kertész, savaş döneminde edindiği tecrübeler ile gazeteci ve çevirmen olmuştur. 1951 yılında komünist düşüncelere yönelmesi sebebiyle Vilagossag (Açlık) dergisi tarafından gazetecilik mesleğinden ihraç edilmiştir. Birkaç yıl fabrika işçiliği, sanayicilik gibi işlerle uğraşan Imre Kertész, 1953 yılına geldiğinde yazım isteğini durduramamış ve serbest gazetecilik yapmaya başlamıştır. Imre Kertész, Friedrich Nietzsche, Sigmund Freud, Ludwig Wittgenstein ve Elias Canetti gibi ünlü isimler de dahil olmak üzere çeşitli önemli yazarların eserlerini Macarcaya çevirmiştir.

En iyi bilinen eseri olan Kadersizlik (Sorstalanság), Imre Kertész’in 15 yaşında Buchenwald’da yaşadığı trajik tecrübeyi konu almaktadır. Imre Kertész tarafından 1969 ve 1973 yılları arasında yazılan Kadersizlik romanı, ilk başlarda Macaristan Komünist Rejim’i tarafından reddedilmiştir. Imre Kertész, büyük uğraşlar sonucu kitabı Kadersizli’ki 1975 yılında yayınlatmayı başarmıştır. Imre Kertész tarafından yazılan Kadersizlik romanı otobiyografik veya biyografik olarak değerlendirilmiştir. Imre Kertész’ın Kadersizlik romanı Macaristan lise müfredatına eklenilecek kadar büyük bir başarı elde etmiştir. Imre Kertész’a ait diğer başarılı eserler Bir Nyomkereső, Bir Gondolatnyi Csend Amíg a Kivégzőosztag újratölt, Valaki Más: Bir Változás Krónikája, Europa Nyomasztó Öröksége ve Mentés Másként olarak sıralanabilmektedir.

Imre Kertész, 2002 yılında aldığı Nobel Edebiyat Ödülü başta olmak üzere 1995 Brandenburg Edebiyat Ödülü, 1997 Darmstadt Akademi Ödülü, 2001 Pour le Mérite (Almanya), 2003 YIVO Yaşam Boyu Başarı Ödülü gibi pek çok ödül almıştır.

4. Mór Jókai

Tam adı Móric Jókay de Ásva olan Mór Jókai, 18 Şubat 1825 tarihinde Macaristan’ın Komarom Şehrinde doğan Macar kökenli asilzade, romancı, devrimci ve oyun yazarı olarak bilinmektedir. Mór Jókai’nin babası József Jókai de Ásva (1781- 1837), eski Jókay Ásva koluna üyedir; annesi de soylu kadın Mária Pulay olarak bilinmektedir. Çekingen ve ürkek bir çocuk olan Mór Jókai, asil bir aileye mensup olduğundan eğitime önem verilmekteydi ve 10 yaşına kadar eğitimini gönderildiği bugün Slovakya’da bulunan Pozsony’de almıştır. Daha sonraki eğitime Papalık’taki Kalvinist bir kolejde devam eden Mór Jókai, burada fikirlerinin oluşmasını sağlayan pek çok kişi ile tanışmıştır. Babasını erken kaybeden Mór Jókai, onun mesleği olan avukatlığı devralarak yoğun bir gençlik dönemi geçirmiştir.

Mór Jókai, edebiyata olan ilgisi ve ayırdığı uzun vakitler ile özellikle 1870 yılı sonrası yüzlerce ciltlik eserler vermiştir. Mór Jókai’ye ait eserlerinin en iyileri arasında Az arany kor (Altın Adam), A Kőszívű Ember Fiai (Kalpsiz Adamın Oğulları) gibi romanlar olarak görülmektedirler. Leninizm ve Stalinizm temasını işleyen edebiyat eserleri Macaristan’da uzun yıllar yasaklansa da Mór Jókai, yazdığı Jovo Század Regénye (Gelecek Yüzyılın Roman) isimli eseri ile büyük bir başarı elde etmiştir.

Pecs Macar Liberal Devrimi’nin önderi olarak görülen Mór Jókai, Az új földesúr (Yeni Bey), 1863, Mire megvénülünk (Yaşlanınca), 1865, Eppur si muove- És mégis mozog a Föld”(Ve Yine de Hareket Ediyor), 1872 gibi eserler ile Macar Edebiyatı’nı ve devrimci hareket bilincini ileri bir boyuta taşımıştır. Siyasi görüşleri nedeniyle, edebiyat hayatı boyunca pek fazla ödül alamayan Mór Jókai, bugün Macar Edebiyatı’nın en reformist ve özgürlükçü yazarı olarak görülmektedir.

5. Antal Szerb

Antal Szerb, 1 Mayıs 1901 yılında Macaristan’ın başkenti Budapeşte’de yahudi bir aileye doğmuştur. Macar asıllı bilim adamı, ve edebiyatçı olan Antal Szerb, Katolik olarak vaftiz edilmiştir. Avrupa’nın farklı ülkelerinde yaşamını ve eğitimini sürdüren Antal Szerb, Macarca, Almanca ve daha sonra İngilizce alanında eğitimler almıştır. Antal Szerb 1924 yılında doktora derecesini almıştır. 1924’ten 1929’a kadar Fransa ve İtalya’da yaşamıştır. Antal Szerb, 1929’dan 1930’a kadar İngiltere’nin başkenti Londra’da 1 yıl geçirmiştir.

Yazın hayatına bir öğrenci olarak başlayan Antal Szerb, Georg Trakl ve Stefan George hakkında makaleler yayınlayarak ve William Blake, Henrik Ibsen gibi alanında uzman kişilerin çalışmalarını yazarak popüler bir bilim adamı olmayı başarmıştır. 32 yaşında öğretim üyesi olan Antal Szerb, editör ve yazar olarak kısa sürede tanınmıştır. Antal Szerb bu dönemlerde eşi Klara Balint ile evlenmiştir. Antal Szerb 1933 yılında Macar Edebiyat Akademisi başkanı seçildi ve ertesi yıl A magyar irodalom története (Macar Edebiyat Tarihi) adındaki ilk eserini yayınlamıştır. Antal Szerb, aynı yıl ilk romanı İngiltere’de tek başına yaşama konusunu ele aldığı A Pendragon legenda’yı (Pendangron Söylencesi) yayınlamıştır. 1937 yılına gelindiğinde, Antal Szerb ikinci ve en çok tanınan kitabı Utas és holdvilág (Moonligh’ın Yolculuğu) adlı eserini yayınlamıştır. 1937 yılının son çeyreğinde, Antal Szerb, Szeged Üniversitesi’nde profesörlük eğitimini tamamlamıştır. Antal Szerb, ilk ödülü olan Baumgarten Ödülü’nü 1935 ve 1937 yıllarında iki kez almaya hak kazanmıştır. Antal Szerb, 1941 senesinde Dünya Edebiyat Tarihi adlı eserini, roman teorisi üzerine yazdığı bir ciltlik kitabını ve Macar Edebiyat Tarihi isimli kitaplarını yayınlamıştır. Antal Szerb, son kitabı olan Oliver VII isimli dramatik romanını 1942 yılında yazmıştır.

Yahudi geçmişi nedeniyle, çok çalışmasına rağmen hak ettiği başarıyı ölümünden önce göremeyen Antal Szerb, İkinci Dünya Savaşı Sırasında oluşan Yahudi karşıtı tutum sebebiyle, 46 yaşındayken bir Nazi kampında dövülerek öldürülmüştür.

Macaristan Kültürü Macaristan Edebiyatını Nasıl Etkilemiştir?

Macaristan tarih boyunca bir bütün olamayan dağınık tutumu ve Almanya gibi sömürge devletleri tarafından baskılanan bir ülke olması sebebiyle pek çok asimilasyona maruz kalmıştır. Bu ülkelerden kültürel, geleneksel ve edebi açıdan fazlasıyla etkilenmiştir. Başta Almanya olmak üzere Sömürgeci Devletler olarak bilinen İngiltere, Fransa gibi ülkelerin mitolojileri, tarihleri, ve yaşayış biçimleri Macaristan’ın edebi eserlerinde gözlemlenebilmektedir.

Macaristan kendi kültürünü de eserlere konu etmiştir. Macar edebi eserlerinde Macar Mitolojisi’ne ait yaratıklar, halk tarafından uzun süredir sahip olunan gelenekler ve Macarlar’a ait ilk din Paganizm’in yansımalarını görmek mümkündür. Genel olarak bakıldığında edebiyatta baskılanmış bir Macaristan Kültürü hakim olmaktadır.

18. Yüzyıl Aydınlanma Dönemi ve 19. Yüzyıl Macar Dil Reformu’nun sağladığı bağımsızlığı sonrası kendi eserlerini üretmeye başlayan Macaristan, tarihi boyunca maruz kaldığı baskılanmış pozisyonlarını edebi eserlerine yansıtmış ve günümüzde en bilinen Macar eserlerinde yaşanan o dönemlere ve zorluklara yer vermiştir.

Macaristan’a Gidecekler için Edebiyat müzesi Önerileri Nelerdir?

Macaristan’daki önemli kütüphane ve edebiyat müzeleri listesi aşağıda verilmiştir.

• Metropolitan Ervin Szabó Kütüphanesi
• Karoly Somogyi Town and County Kütüphanesi
• Güzel Sanatlar Müzesi
• Macaristan Ulusal Galerisi
• Ludwig Müzesi
• Kunsthalle
• Sárospatak Reform Koleji
• National Szechenyi Kütüphanesi
• Hungarian National Müzesi
• Ferenczy Müzesi
• Christian Müzesi
• Csontváry Müzesi
• Franz Liszt Memorial Müzesi
• Budapeşte Soykırım Anma Müzesi
• Modem Centre for Modern and Contemporary Arts
• Pannonia Reformata Múzeum
• ArtMill
• Budapeşte Zwack Unicum Müzesi
• Macaristan Bilimler Akademisi Kütüphane ve Bilgi Merkezi
• Metropolitan Ervin Szabó Kütüphanesi

Macaristan’da gezilip görülebilecek pek çok edebi müzenin yanı sıra pek çok kütüphane de mevcuttur. Macaristan’ı gezmek, görmek, edebiyat birikiminden faydalanmak ve eserleri yerinde incelemek isteyen yabancı kişiler Macaristan Schengen Vizesi ile Macaristan’ı 180 gün içerisinde 90 günü aşmayacak bir sürede ziyaret edebilmektedir.