Çekya Edebiyatı

Çek Edebiyatı ve Çek Cumhuriyeti Yazarları

Çek Cumhuriyeti, tarihi boyunca yaşadığı edebiyat dönemlerinde dünyaca tanınan sanatçılara ev sahipliği yapmıştır. Çek Cumhuriyeti edebiyatı gerek sosyal konuların romanlara taşınması, gerek ideolojik sıkıntıların eserlerde serbest bir biçimde ifade edilmesine ortam sağlayan özgür bir edebiyattır. Çek edebiyatı olarak anılmasının sebebi Çek dilinde yazılmış olan eserler olsa da, tarihte Latince ve Almanca olarak yazılan eserler de görülmektedir. Bu nedenle dilden bağımsız olarak Çekler tarafından yazılan edebiyat olarak da tanımlanabilmektedir.

Çek Edebiyatı Dönemleri

Çek Cumhuriyeti edebiyatı, 9. ve 10. yüzyıllarda Bohemya’nın Hristiyanlaştırılması üzerine 12 ve 13. yüzyıllar arasında Latince eserler yazılmasıyla başlamıştır. 13. yüzyılın ikinci yarısında Alman saray şiiri ve dolaylı olarak Batı Avrupa ile temasa geçilmesinin ardından ise kültür etkileşimi başlamıştır.

15. yüzyılda devrim etkileriyle beraber ortaya çıkan Reform Edebiyatı ise Çek edebiyatının kendi içinde ayrı bir tarih oluşturmasını sağlamıştır. Çekçe veya Almanca yazılan bu eserler, teolojik yazı olarak ortaya çıkmıştır. 17. ve 18. yüzyıllarda ise modern Çek'in dilini ve edebiyatını oluşturmak için kullanılacak dil kurallarının belirlenmesi ile beraber ise geride çok az Latince eser kalmıştır.

Çek Protestanlarının ölümüyle beraber gelişmeye devam eden Çek edebiyatı, Katolik ve Protestanların iki ayrı kutba çekilmesi ile beraber diğer Avrupa ülkelerine göre gelişimde daha yavaş kalmıştır.

18. yüzyılın sonunda feodal sisteme son verilmesiyle beraber ortaya çıkan ideolojiler ile birlikte de Çek edebiyatında aydınlanma dönemi yaşanmaya başladı. Kendi kültürlerini aydınlanmış klasizm etrafında anlatmaya başlayan Çek yazarlar, edebiyatı sanatsal bir ifade amacına çevirmeye başlamıştır.

19. yüzyılda aydınlanmış klasizm ve romantizm çevresinde devam eden edebiyat, 20. yüzyılda büyük bir değişime uğramıştır ve milliyetçilikten, eğitimden ve ulusa sesleniş sınırlardan kurtulup sadece sanata hizmet etmeye başlamıştır.

Çek Yazarların En Ünlü Kitapları

Çek Cumhuriyeti edebiyatındaki en önemli yazarlar ve eserleri aşağıda listelenmiştir.

  • Franz Kafka: Dava, Milena’ya Mektuplar, Dönüşüm, Babaya Mektuplar
  • Milan Kundera: Varolmanın Dayanılmaz Hafifliği, Ayrılık Valisi, Buluşma
  • Jaroslav Hasek: Aslan Asker Şvayk

Dönüşüm - Franz Kafka

Dönüşüm - Franz Kafka
Dönüşüm - Franz Kafka

Dönüşüm kitabının yazarı ünlü Çek yazar Franz Kafka’dır. Kitapta, hayatını pazarlamacılık yaparak geçiren bir memur olan Gregor Samsa’nın bir sabah uyandığında bir hamam böceği olması konu alınmaktadır. Hayatının geri kalanını bir hamam böceği olarak geçirecek olan Gregor Samsa’nın bu hayata alışma süreci ve aynı zamanda ailesinin de bu yeni haline alışma süreci anlatılmaktadır. Dönüşüm kitabının en önemli kitaplardan biri olmasının sebebi tüm bu olayların yanında sosyal dışlanmışlık duygusunu ve toplumda kabul görmeme gibi genel geçer toplumsal sorunları da okuyucuya yansıtmaktadır. Okuyucular tarafından okunup beğenilmesinin asıl sebebi ise herkesin hayatı boyunca bir kesimde dışlanmışlık duygusuna kapıldığı ve Gregor Samsa’yı kendileri gibi görmeleriyken, bir yanda da Franz Kafka’nın hayal gücü okuyucuyu etkilemiştir.

Milena'ya Mektuplar - Franz Kafka

Milena’ya Mektuplar, Çek edebiyatının önemli isimlerinden biri olan Franz Kafka tarafından ele alınan ve kendisinin aşık olduğu Milena’ya yazdığı mektupları içeren bir eserdir. Konusu, kitap çevirmenliği için Milena’ya giden Kafka’nın daha sonrasında imkansız aşka dönüşen sevdasıdır. Kitap sadece Kafka tarafından yazılmış olan mektuplardan oluştuğu için okuyucu Milena’nın duygularını anlayamamakta ve bilememektedir, bu da okuyucuda merak ve gizem hissiyatı uyandırmaktadır. Okuyucular imkansız aşk hikayelerini sevdikleri gibi, imkansız aşkın beraberinde gelen belirsizliği de heyecan verici bulmuşlardır ve kitap da bu nedenle oldukça ilgi görmüştür.

Dava - Franz Kafka

Dava, bir sabah uyandığında kendisini sebebini bilmediği bir nedenle dava edilmiş olarak bulan bir kişinin hikayesini konu edinmektedir. Franz Kafka tarafından yazılan bu roman, ulaşılamayan otoritenin ve otoritenin bundan aldığı keyfe karşı verilen mücadeleyi anlatmaktadır. Bu mücadelenin anlatılması sosyal halkın muzdarip olduğu sıkıntıların romanda anlatılışı olduğu için ise fazlasıyla ilgi görmüştür ve halk için oldukça önemlidir.

Varolmanın Dayanılmaz Hafifliği - Milan Kundera

Varolmanın Dayanılmaz Hafifliği - Milan Kundera
Varolmanın Dayanılmaz Hafifliği - Milan Kundera

Varolmanın Dayanılmaz Hafifliği, 1968 Prag baharını ve ardından SSCB’nin işgali konusuyla bir grup insanın yaşamlarını anlatan bir Milan Kundera kitabıdır. Okuyucuya ahlaki seçimlerini neye göre yapmasını sorgulatan kitap, kişiyi belli ikilemlere itmektedir. Deneme ve kurgu türlerinin birleştirilmesi ile yazılmıştır.

Şaka - Milan Kundera

Şaka, bir süredir kız arkadaşından uzak yaşayan Ludvik isimli gencin, kız arkadaşına yazdığı bir mektupla hayatının nasıl değiştiğini anlatan bir Milan Kundera romanıdır. Okuyucu tarafından oldukça beğenilmesinin başlıca sebeplerinden biri, Kundera’nın ayrıntıları, gerçekliği ve kurguyu bir arada harmanlayıp sıkmayan ve akıcı bir roman oluşturmuş olmasıdır.

Aslan Asker Şvayk - Jaroslav Hašek

Aslan Asker Şvayk, Jaroslav Hasek tarafından taşlama ve mizah türünün birleşimi olarak yazılmış olan bir romandır. Roman, savaşta gönüllü olan Josef Švejk’ı ve ordudaki maceralarını anlatmaktadır. Avusturya-Macaristan veliahtının bir Sırp milliyetçisi tarafından öldürülmesi ile tetiklenen 1. Dünya Savaşı’ndan başlayan kitap, politik konularla beraber ilerleyen olayları ele almaktadır. Birçok eleştirmen tarafından ilk savaş karşıtı kitap olarak nitelendirilen Aslan Asker Şvayk, aynı zamanda Hasek tarafından şvayklamak teriminin yazılmasıyla düzen yıkıcılık anlamıyla Çek diline bir yansıması olmuştur.

Aslan Asker Şvayk - Jaroslav Hašek
Aslan Asker Şvayk - Jaroslav Hašek

Çek Cumhuriyeti Edebiyatının En Önemli Yazarları

Çek Cumhuriyeti edebiyatının en önemli yazarları Karel Capek, Bohumil Hrabal, Jaroslav Seifert, Jaroslav Hasek ve Arnost Lustig gibi isimlerdir. Çek Cumhuriyeti halkı gerek ideolojileri olsun, gerekse savaş dönemlerinde daima halkın yanında olduğunu bildikleri ve halkın ideolojileriyle toplumsal olayları kitaplarında işlemeleri sebebiyle, Çek Cumhuriyeti önemli yazarlarını kendilerinden biri gibi benimsemişlerdir.

Karel Čapek

Karel Capek isimli Çek yazar, 9 Ocak 1980’de Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nda doğmuştur. Robot kelimesini dünyaya duyuran yazar olarak da bilinen Capek, 1920 yılında yazdığı R.U.R. - Rossum's Universal Robots adlı kitabında ilk kez robot kelimesinden bahsetmiştir. Genelde bilim kurgu türünde yazan yazar, Tales From Two Pockets, R.U.R, March 1970, Pocket Books gibi eserleriyle tanınmıştır. 25 Aralık 1938’de Prag’da ölmüştür.

Bohumil Hrabal

Bohumil Hrabal, 28 Mart 1914’te Brünn’de doğmuştur ve öykü ile roman tarzında eserler kaleme almıştır. Eserlerinde genellikle Alman-Çek ilişkilerinden bahseden Hrabal’ın etkilendiği akımlar arasında dadaizm, gerçeküstücülük ve psikanaliz yer almaktadır. En ünlü eseri olan Sıkı Kontrol Edilen Trenler ile tanınan yazar, 3 Şubat 1997’de Prag’da ölmüştür.

Jaroslav Seifert

Jaroslav Seifert, 23 Eylül 1901 yılında Prag'da doğmuştur. 19 yaşında Gözyaşları İçindeki Şehir adlı şiirini yayınladıktan bir yıl sonra aynı isimli ilk şiir kitabını çıkarmıştır. Gazeteci kişiliği ile de tanınan Jaroslar Seifert, 1969 yılında Çekoslovakya Yazarlar Birliği başkanı seçilmiştir fakat ideolojik ayrılıklar yüzünden bu görevini yerine getirememiştir. 1984 yılında Nobel Edebiyat ödülünün sahibi olan Seifert, 10 Ocak 1986 yılında Prag’da hayatını kaybetmiştir. Město v slzách (Gözyaşları İçindeki Şehir), Slavík zpívá špatně ve Deštník z Picadilly gibi ünlü eserleri ortaya çıkarmıştır.

Jaroslav Hašek

Jaroslav Hasek, 30 Nisan 1883 yılı doğumlu Çek mizah ve taşlama yazarıdır. Dünyaca ünlü romanı Aslan Asker Şvayk, altmış dilde çevirisi yapılmış olan ve 1. Dünya Savaşı sırasında bir askerin başından geçenleri anlatan bir kitaptır. 1500’e yakın öykü yazmasının yanında gazeteci kişiliği ile de tanınan Hasek, 1923 yılında 39 yaşında tüberküloz sebebiyle yaşamını kaybetmiştir.

Arnošt Lustig

Arnost Lustig, 21 Aralık 1926 Prag doğumlu ve çoklukla Holokost’tan bahseden romanlar, öyküler, oyunlar ve senaryolar yazan ünlü bir Çek Yahudi yazardır. En önemli eserleri A Prayer For Katerina Horowitzowa, Dita Saxová, Night and Hope ve Lovely Green Eyes kitaplarıdır. 26 Şubat 2011’de vefat etmiştir.

Çek Cumhuriyeti Kültürü Çek Edebiyatını Nasıl Etkilemiştir?

Çek Cumhuriyeti kültürü ve Çek edebiyatı arasındaki etkileşimin görüleceği en net konu savaşlarla ortaya çıkan ideolojik ayrımların ve sosyal yaşamdaki kutuplaşmaların politik ve özgür bir biçimde eserlerde anlatılmasıdır. Toplumu ilgilendiren olayların eserlerde yazılıyor olması, kültür ve edebiyatın birbiri ile etkileşim içerisinde olmasına neden olmuştur.

Çek Cumhuriyeti kültürü, edebiyatta yer buldukça toplumsal olaylarla iç içe geçmiştir ve etkileşim kaçınılmaz olmuştur.

Çekya’da Görülmesi Gereken Edebiyat Müzeleri Nelerdir?

Çekya’da Görülmesi Gereken Edebiyat Müzeleri Nelerdir?
Çekya’da Görülmesi Gereken Edebiyat Müzeleri Nelerdir?

Çek Cumhuriyeti’nde görülmesi gereken önemli kütüphaneler ve edebiyat müzeleri aşağıda listelenmiştir.

  • Ulusal Müze
  • Komünizm Müzesi
  • Ulusal Teknik Müze
  • Süsleme Sanatları Müzesi
  • Lobkowicz Sarayı
  • Yahudi Müzesi
  • Klementinum Kütüphanesi
  • Ulusal Kütüphane
  • Strahov Kütüphanesi

Çek Cumhuriyeti'ndeki edebiyat müzeleri, Çekya sanatı ve edebiyatına ilgi duyanların Çekya’ya turistik seyahatlerinde ziyaret ettikleri başlıca mekanlardandır.

Elif Güzhan Yazan: Elif Güzhan

Elif Nur Güzhan, 2019 yılında giriş yaptığı Hacettepe Üniversitesi'nde İngiliz Dilbilimi okuyor, 2021 yılından beri Vizemnette yazarlık ve editörlük yapıyor.

Paylaş: