irlanda kültürü

İrlanda Kültürü ve Hakkında Bilinmesi Gerekenler

İrlanda kültürü, İrlanda halkının hoşgörü, dil, mitoloji ve folklor, yemek, festival, din, sanat ve edebiyat, müzik ve gösteri sanatları, yayın, spor, anıt, sembolizm konularında davranışların ve alışkanlıkların tamamına verilen adıdır.

İrlanda kültürünü oluşturan unsurlar aşağıda listelenmiştir.

  • İrlanda hoşgörü kültürü
  • İrlanda dil kültürü
  • İrlanda mitoloji ve folklor kültürü
  • İrlanda yemek kültürü
  • İrlanda festival kültürü
  • İrlanda din kültürü
  • İrlanda sanat ve edebiyat kültürü
  • İrlanda müzik ve gösteri sanatları kültürü
  • İrlanda yayın kültürü
  • İrlanda spor kültürü
  • İrlanda anıt kültürü
  • İrlanda sembolizm kültürü

İrlanda’nın Dini Kültürü Nasıldır?

İrlanda dini kültürü, Katolik ve Protestanlık mezheplerinin etkilediği, Cadılar Bayramı olarak bilinen Kelt festivalini kapsayan, Hristiyan inancı davranışlarınından oluşan kültürdür.

İrlanda kültürüne ait dini günlerde yapılan etkinlikler aşağıda sıralanmıştır.

  • Noel Arifesinde kiliselerde toplanmak
  • St. Stephen Gününde at yarışları yapmak
  • Çocukları Noel Babayla tanıştırmak
  • Noel vakti evlerini süslemek
  • Topluca Noel yemeği yemek

İrlanda’nın dini kültürü ile İrlanda din yapısı etkileşim içerisindedir.

İrlanda Şans Perisi Leprikon ( Leprechauns ) Nedir?

İrlanda şans perisi ya da Leprikonlar (Leprechauns), şans perileri olduğuna inanılan yeşil cinlerdir. İrlanda inanışına göre Leprikonların tamamı erkektir ve zamanlarını ayakkabı yaparak ya da tamir ederek geçirirler.

Leprikonlar son derece kurnaz olmakla bilinirler ve kişiyi yanıltıp ona oyun oynamakta ustadırlar. Leprikon’un gökkuşağının bittiği yere gömdüğü altınları eğer birisi bulursa, o kişiye altınını vermek ve o kişinin üç dileğini yerine getirmek zorundadır. Leprikon’un altınını bulan kişi Leprikon’un kandırmacasına inanır ve gözünü bir an bile onun üzerinden ayırırsa şans perisi Leprikon altınını da alıp kaçar.

İrlanda Edebiyat ve Sanat Kültürü Nasıldır?

İrlanda’da edebiyat ve sanat, 19. yüzyıldan beri gelişmiş ve dünyaca bilinen sanatçılar ve yazarlar ortaya çıkarmıştır. Özellikle İngilizce dilinde sundukları eserlerle İrlanda edebiyatı ve İrlandalı yazarlar, dünya edebiyatına büyük ölçüde etki etmiştir. İrlandalı edebiyat yazarları, kazandırdıkları toplam 11 Nobel ödülüyle İrlanda’yı en çok Nobel ödülüne sahip ülkeler arasına sokmuştur.

İrlanda’nın en çok bilinen sanatçıları ve edebiyatçıları şunlardır:

  • William Butler Yeats
  • George Bernard Shaw
  • Samuel Barclay Beckett
  • Seamus Heaney
  • Jonathan Swift
  • James Joyce
  • Bram Stoker
  • Oscar Wilde

Jonathan Swift Kimdir?

Jonathan Swift, 30 Kasım 1667 tarihinde İrlanda’nın başkenti Dublin şehrinde doğan İrlandalı bir yazarıdır. Yazar ve siyasetçi olan Sir William Temple’ın sekreterliğini yapan Jonathan Swift, Sir Temple’ın kültürel ortamından etkilenmiş ve sayesinde sosyal bir çevre edinmiştir.

Jonathan Swift Oxford Üniversitesi’nde lisansüstü eğitim yapmış ve kariyerine Dublin’de Lord Berkeley’in yanında çalışarak; daha sonra da siyaset, din ve edebiyat alanlarında çalışmalar yaparak devam etmiştir. Gulliver’in Gezileri başta olmak üzere birçok esere imza atmıştır.

Jonathan Swift, dünyaya armağan ettiği onlarca edebi eserin ardından 19 Ekim 1745 tarihinde İrlanda’da vefat etmiştir.

Jonathan Swift’in yazdığı bazı eserler aşağıda verilmiştir.

  • Gulliver’in Gezileri
  • Kitapların Savaşı
  • Bir Fıçı Öyküsü
  • Kumaşçının Mektupları
  • Alçakgönüllü Bir Öneri

James Joyce Kimdir?

James Joyce, tam adıyla James Augustine Aloysius Joyce, 2 Şubat 1882 doğumlu İrlandalı bir edebiyat yazarıdır. İrlanda başkenti Dublin’de doğan James Joyce eğitimini de Dublin’de tamamlamış, daha öğrencilik yıllarındayken Fortnightly Review isimli bir dergide yazısını yayımlanmıştır.

James Joyce’un en büyük eserleri Ulysses romanı, James Joyce 36 yaşındayken dizi halinde yayımlanmaya başlansa da iki yıl sonra hakkında açılan bir dava sebebiyle diziye ara verilmiştir. Katolik olmadığı için mezarının İrlanda hükümeti tarafından kabul edilmemesi sebebiyle 13 Ocak 1941 tarihinde, İsviçre’nin Zürih şehrinde hayata gözlerini yuman James Joyce’un mezarı Zürih’te bulunmaktadır.

James Joyce’un popüler eserleri aşağıda sıralanmıştır.

  • Dublinliler
  • Giacomo Joyce
  • Sanatçının Mektupları
  • Finnegans Wake
  • Ulysses

Ayrıca James Joyce’un tüm lirik şiirlerinin derlendiği Oda Müziği, yazdığı tek tiyatro oyunu olan Sürgünler ve otobiyografik bir roman olan Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi isimli eserleri bulunmaktadır. James Joyce en çok bilinen İrlandalı ünlüler listesinde üst sıralarda yer almaktadır.

Seamus Heaney kimdir?

Seamus Heaney 13 Nisan 1939 doğumlu İrlandalı bir şair, yazar ve çevirmendir. Kuzey İrlanda’nın Country Derry şehrinde doğup Heaney, ailesinin en büyük çocuğudur. Seamus Heaney eğitimini Bates Üniversitesi ve Belfast Kraliçe Üniversitesinde tamamlamış; kariyerini Carysfort Üniversitesi, Harvard Üniversitesi ve Oxford Üniversitesi gibi prestijli okullarda devam ettirmiştir.

Seamus Heaney kariyeri boyunca 12 şiir kitabı, 3 eleştiri kitabı, 2 tiyatro oyunu, 3 kitap çevirisi sunmuş ve çeşitli antolojiler hazırlamıştır. Çok yönlü edebiyatçı Seamus Heaney, 30 Ağustos 2013 tarihinde vefat etmiştir. Seamus Heaney’in birçok eseri henüz Türkçeye çevrilmemiştir.

Seamus Heaney’in Türkçeye çevrilmiş eserleri aşağıda verilmiştir.

  • Seamus’un Modern İngilizceye çevirdiği Beowulf
  • Kuzey

William Butler Yeats Kimdir?

William Butler Yeats 13 Haziran 1865 tarihinde doğmuş İrlandalı bir şair ve oyun yazarıdır. İrlanda’nın en büyük lirik şairlerinden biri olan William Butler Yeats aynı zamanda 1923 yılında Nobel Edebiyat Ödülü almıştır. Babasının ressam olması sebebiyle William Butler Yeats 18 yaşından 21 yaşına kadar Dublin şehrinde resim üzerine eğitim almış, eğitimine daha sonra Londra’da devam etmiştir.

Erken yaşta şiirlerle ilgilenmeye başlayan William Butler Yeats çok geçmeden İrlanda efsanelerine ve Okültizme de merak salmıştır. William Butler Yeats’ın yazdığı şiirlerde İrlanda efsanelerinin ve İrlanda mitolojisinin izlerini görmek mümkündür.

Hayatı boyunca 26 eser yayımlayan William Butler Yeats 1923 yılında Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık görülmüştür. William Butler Yeats 73 yaşındayken, 28 Ocak 1939 yaşında vefat etmiştir. William Butler Yeats’ın önemli eserleri aşağıda verilmiştir.

  • Sazlıktaki Rüzgar
  • Kelt Şafağı
  • Irlanda Masalları
  • Dibbuk
  • Her Şey Ayartabilir Beni
  • Kavafis’ten Yüz Şiir
  • Dört Yıl
  • Büyü
  • İyiye ve Kötüye Dair

George Bernard Shaw Kimdir?

George Bernard Shaw, 26 Temmuz 1856 yılında İrlanda’nın Dublin şehrinde doğan bir edebiyat ve tiyatro yazarıdır. Çocukluğu ve öğrencilik hayatı zorlu geçen George Bernard Shaw, sanat bilgisini geliştirmek için küçüklüğünden beri çeşitli müzelerde çalıştırmalar ve araştırmalar yapmıştır.

Koyu bir sosyalist olan George Bernard Shaw yazdığı eserlerinde, özellikle oyun yazılarında, sosyalist görüşlerini olay örgüsü içine yedirmeyi ihmal etmemiştir. George Bernard Shaw hayatı boyunca 26 tiyatro eseri yazmıştır.

George Bernard Shaw 1925 yılında Nobel Edebiyat Ödülü ve 1939 yılında da En İyi Senaryo dalında Oscar ödülü alarak dünyada hem Nobel hem Oscar ödülü olan iki kişiden biri olmuştur. George Bernard Shaw’ın bazı oyunları aşağıda verilmiştir.

  • Candida
  • Caesar’la Kleopatra
  • Methuselah’a Dönüş
  • Pygmation
  • Silahlar ve Adamlar

George Bernard Shaw’ın yazdığı başlıca romanlar aşağıda verilmiştir.

  • Cashel Byron’un Sanatı
  • Asosyal Bir Sosyalist
  • Aşkın Ortasındaki Ressamlar
  • Akıldışı Düğüm, Reşit Olmayanın İkinci Romanı
  • Tecrübesizlik

Samuel Barclay Beckett Kimdir?

Samuel Barclay Beckett 13 Nisan 1906 yılında İrlanda’nın Dublin şehrinde doğan edebiyat, ve oyun yazarı, eleştirmen ve şairdir. Samuel Barclay Beckett kara mizaha olan yatkınlığı ile tanınmakta, aynı zamanda absürt tiyatro akımının en önemli yazarlarından biri olarak kabul edilmektedir.

Samuel Barclay Beckett’in yazım tarzı ve yazdıklarının içeriği zamanla değişmiş, en iyi eserlerini 1945 ve 1960 yılları arasında vermiştir. Önemli eserlere imza atan Samuel Barclay Beckett 1969 yılında Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık görülmüştür.

Samuel Barclay Beckett aynı zamanda İrlanda’nın sanat alanında başarılı kişilerince kurulan Aosdána topluluğu tarafından, bilge anlamına gelen Saoi ünvanına layık görülmüştür. Samuel Barclay Beckett, bir çile olarak gördüğü hayata 22 Aralık 1989 yılında gözlerini yummuştur. Samuel Parclay Beckett’in tiyatro alanında verdiği bazı eserler aşağıda verilmiştir.

  • Sözsüz Oyun I
  • Sözsüz Oyun II
  • Oyun Sonu
  • Krapp’ın Son Bandı
  • Mutlu Günler
  • Oyun
  • Geliş ve Gidiş
  • Soluk
  • Ben Değil
  • Bu Kez
  • Adımlar
  • Solo
  • Beşik
  • Ohio Doğaçlaması
  • Felaket
  • Ne Nerede
  • Godot’yu Beklerken

Samuel Parclay Beckett’in bazı romanları aşağıda verilmiştir.:

  • Sıradan Kadınlar Düşü
  • Murphy
  • Watt
  • Mercier ile Camier
  • Molloy
  • Malone Ölüyor
  • Adlandırılamayan
  • Acaba Nasıl?

İrlanda Yemek Kültürü Nasıldır?

İrlanda yemek kültürü ve İrlanda yemek kültürünün temellerini öğrenmek için eski İrlanda edebiyatı incelenmelidir. Eski İrlanda edebiyat eserlerini incelendiğinde İrlandalıların balı ne kadar sevdikleri ve bal şarabının da İrlandalılar tarafından yaygın olarak tercih edilen bir içki olduğunu görülmektedir.

İrlanda’da yapılan arkeolojik kazılarda yapılan incelemeler sonucunda geyik etlerini pişirmek için kullanıldığına kanaat getirilen yanmış höyüklere de eski İrlanda edebiyatında sık sık rastlanır.

Dublin şehrinde yürütülen tarihi araştırmalar göstermiştir ki eski zamanlarda ana besin kaynağı olarak yetiştirilip yenilen başlıca hayvanlar sığır, koyun ve domuzlardır; fakat bu üç hayvan türünün popülaritesi, İrlanda yemek kültürü yelpazesi geliştikçe azalmıştır. İrlanda yemek kültüründe kümes hayvanları, yabani kazlar, balıklar ve kabuklu deniz ürünleri de zamanında geniş bir yer tutmuştur. İrlanda yemek kültüründe tercih edilen meyvelerin başını ise fındık ve çilek, kiraz gibi küçük kırmızı meyveler çekmektedir. 16. yüzyılın ikinci yarısında, İngilizler, İrlanda’ya Protestan gruplar yerleştirmekte ve İrlanda’yı koloni haline getirmeye çalışmışlardır. İngilizlerin izlediği stratejiler sonucunda ortaya çıkan aşırı nüfus artışının getirdiği sorunlar yüzünden İrlanda halkının çoğu hasadını ve besi hayvanını İngiltere’ye ihraç etmiştir.

İrlanda halkı karnını zor doyurur hale gelmişken 16. yüzyılda patates ekimine ağırlık verilmiştir. Ucuz olması, kolay ekilip hasat edilmesi, hızlı yayılarak kısa sürede hasat için hazır hale gelmesi, C Vitamini başta olmak üzere vitamin ve mineral açısından zengin olması gibi özellikleri sayesinde patates, İrlanda halkının başlıca besin kaynağı haline gelip İrlanda yemek kültüründe yerini almıştır.

Modern zamanlarda, ise İrlanda yemek kültürü kendisine Batı’nın yemek kültüründen pay çıkarmaya başlamıştır. Amerika’nın hazır yemek kültürü ve Avrupa mutfağı başta olmak üzere Çin ve Afrika ülkelerinin mutfakları da yavaş yavaş İrlanda yemek kültürüne girmiştir. İrlanda’nın değişen ve Batı’ya yönelen yemek kültürüyle beraber ülke çapında obezite gibi sağlık sorunlarında artış görülmeye başlanmıştır.

İrlanda Pub Kültürü Nasıldır?

İrlanda pub kültürü, sıklıkla barlara ve meyhanelere gitmeye dayalı bir kültürdür. İrlanda’da barlar ve meyhaneler en yaygın buluşma yerlerinden birisidir. İrlanda barlarında ve meyhanelerindeki sıcak ortam ve çoğu eğlence mekânında çalınan geleneksel İrlanda müziği hem İrlandalıları hem de İrlanda’yı ziyaret eden turistleri cezbetmektedir. İrlanda’nın modern eğlence mekanlarında ise canlı müzikler söylenmekte ya da barda insanları eğlendirmek için DJler yer almaktadır.

İrlanda’nın eğlence mekanları genelde belli bir temaya göre dekore edilir ve belli bir kitleye göre müzikler çalar. İrlanda’nın Belfast şehrindeki bazı eğlence mekanları, kilise ve hayvanat bahçesi gibi değişik temalarla hizmet vermektedir.

İrlanda, eğlence mekanlarında sigara içilmesini 29 Mart 2004 tarihinde yasaklamış, sigara yasağı konusunda adım atan ilk ülke olmuştur. Sigara yasağının alkol satışlarını arttırıp arttırmadığı ve İrlanda eğlence hayatı için iyi mi kötü mü etki ettiği konusunda pek çok insan farklı görüşte olsa da İrlanda halkının büyük çoğunluğu sigara yasağını desteklemektedir. İrlanda pub kültüründe en fazla yerel İrlanda içkileri tüketilmektedir. Ulusal ve uluslararası organizasyonların gözünde İrlanda pub kültürü, İrlanda halkı için aşırı alkol tüketimine teşvik edicidir. 1980 yılında hastaneye yatırılanların %25lik bir kısmının aşırı alkol tüketiminden dolayı olduğu tespit edilse de bu rakam 2007 yılında büyük bir düşüş göstererek %13’e inmiştir.

İrlanda Spor Kültürü Nasıldır?

İrlanda’da spor kültürü çok yaygındır. İrlanda spor kültürünün büyük çoğunluğunu Gal futbolu, ragbi ve golf sporları oluşturmaktadır. İrlanda’nın en yaygın izlenilen ve katılım alan sporu ise Gal futboludur.

Yüzme, golf, aerobik, futbol, bisiklete binme, futbol, bilardo ise İrlanda spor kültürü içinde en çok katılım gösterilen aktivitelerdir. İrlanda hükümeti 2017 yılında spor alanında yaptığı 62 milyonluk yatırımla İrlanda spor kültürüne ne kadar önem verildiğinin altını çizmiştir. Spor alanında yapılan 62 milyonluk yatırımın yaklaşık 25 milyonu futbol ve Gal futboluna gitmiştir.

Uluslararası camiada İrlanda halkı tarafından en yaygın şekilde takip edilen spor türü futboldur. 1990 yılındaki FIFA Dünya Kupası maçı sonrası yaklaşık 500 bin İrlandalı, ulusal takımlarını karşılamak için Dublin’e gitmiştir. İrlanda’nın en ünlü takımlarından bazıları İrlanda Milli Futbol Takımı, Bohemian FC, Drry City FC, İrlanda Milli Kriket Takımı, Linfield FC’dir.

İrlanda Medya Kültürü Nasıldır?

İrlanda medya kültürü çeşitli gazetelerle, radyolarla, televizyon kanallarıyla ve filmlerle yürümektedir. İrlanda’nın en çok tercih edilen gazeteleri aşağıda listelenmiştir:

  • The Irish Independent
  • The Irish Examiner
  • The Irish Times
  • The Star
  • The Evening Gerald, Daily Ireland
  • The Irish Sun
  • Lá Nua

İrlanda’da yalnızca pazar günleri yayımlanan, İngiltere asıllı gazeteler de bulunmaktadır. İrlanda’da yalnızca pazar günleri yayımlanan popüler gazeteler aşağıda listelenmiştir.

  • The Sunday Independent
  • The Sunday Times
  • The Sunday Tribune
  • The Sunday Business Post
  • Ireland on Sunday
  • The Sunday World

İrlanda’nın ilk radyo yayını Paskalya Ayaklanması sırasında Genel Postane’den yapılan bir silahlanma çağrısı olmuştur. 1924 yılında, Paskalya Ayaklanması’ndan 8 yıl sonra, İrlanda’nın ilk resmi radyosu 2BE Belfast yayına girmiştir. 1926 yılında 2RN Dublin ve 1927 yılında da 6CK Cork radyoları hizmete başlamıştır. Şu anda İrlanda’nın Dublin şehrinde 6 tane özel lisanslı radyo istasyonu bulunmaktadır.

Kuzey İrlanda ve İrlanda Cumhuriyeti farklı televizyon istasyonları kullanmaktadır. Kuzey İrlanda’nın izleyici kitlesi daha çok İngiltere odaklı olup BBC One, BBC Two, ITV, Channel 4 ve Channel 5 gibi kanalları yaygın olarak izlemektedir. BBC ve ITV, İrlanda için Kuzey İrlanda’da çekilmiş özel yayınlar sunmaktadır. İrlanda Cumhuriyeti’nde yaygın olarak izlenen kanallar ise RTÉ One, RTÉ Two, TV3 ve TG4 olarak da bilinen Teilifís na Gaeilge’dir. İrlanda film kültürü hızla büyüyen bir kültürdür. İrlanda film kültürünün dünyaya tanıttığı en başarılı filmlerden bazıları Yanlış Hesap, Angela’nın Külleri, Özgürlüğün Bedeli, Sol Ayağım ve Ağlatan Oyun’dur. Ayrıca Sessiz Adam, Er Ryan’ı Kurtarmak, Cesur Yürek, Kral Arthur ve Not: Seni Seviyorum filmleri de İrlanda’da çekilmiştir.

İrlanda’da Kültürel Tanıtımından Sorumlu Kuruluşlar Nelerdir?

İrlanda’nın kültürünü finanse etmekten ve İrlanda’nın kültürel tanıtımından sorumlu olan bir grup kuruluş vardır.

İrlanda kültür kurumları aşağıda listelenmiştir.

  • İrlanda Sanat Konseyi
  • Kuzey İrlanda Sanat Konseyi
  • Foras na Gaeilge
  • Kültür İrlanda
Elif Güzhan Yazan: Elif Güzhan

Elif Nur Güzhan, 2019 yılında giriş yaptığı Hacettepe Üniversitesi'nde İngiliz Dilbilimi okuyor, 2021 yılından beri Vizemnette yazarlık ve editörlük yapıyor.

Paylaş: