Polonya Mimarisi

Polonya Mimarisi Nasıldır, Polonya'nın Ünlü Mimari Eserleri Nelerdir?

Polonya mimarisi, 11. ve 13. yüzyılda Romanesk dönemi mimari akımı, 13. ve 14. yüzyılda Gotik mimarisi akımı, 14. ve 15. yüzyılda Rönesans dönemi mimari akımı, 17. ve 18. yüzyılda Barok mimari akımı, 17. ve 18. yüzyılda Klasisizm mimari akımı ve modern mimari akımı gibi mimari akımlardan etkilenmiş ve gelişmiş bir mimaridir.

Polonya’nın en önemli mimari yapıları şunlardır.

  • Wilanów Sarayı
  • Wavel Kalesi
  • Crane Gdańsk
  • Malbork Kalesi
  • Royal Łazienki

Polonya Mimarisi Nasıl Şekillenmiştir?

Polonya mimarisi geçmişten günümüze birçok mimari akımın yanında birçok savaş ve toplumdan da etkilenmiş ve çeşitli mimari akımların özelliklerine göre değişiklik göstermiştir.Polonya mimarisi kendine özgü nitelikleri ile etkileşime geçtiği toplumların mimari özelliklerinin bir karışımıdır.

1- Romanesk Akımının Polonya Mimarisine Etkisi

“Romanesk” kelimesi “Roma’dan türemiş” anlamına gelmekte olan ortaçağ Avrupa’sında görülen mimari bir tarzdır. Romanesk tarzının başlangıç tarihi tam olarak belli olmamakla birlikte 6. Yüzyıldan 11. Yüzyıla kadar uzandığı kabul edilmektedir. Antik Roma ve Bizans yapılarının özelliklerini ve diğer yerel gelenekleri birleştiren Romanesk mimarisi, muazzam kalitesi, kalın duvarları, yuvarlak kemerleri, sağlam sütunları, büyük kuleleri ve dekoratif kemerleri ile bilinmektedir.

Polonya’daki Romanesk akımının mimari üzerine etkisi 11. yüzyılla başlamıştır. Romanesk akımının Polonya mimarisine etkisi Polonya dükü olan Restoratör Casimir I döneminde Polonya mimarisi üzerine etki etmeye başlamıştır. Romanesk akımının mimariye etkisi Polonya Tarihi üzerindeki çeşitli olaylara bağlı olarak 11. yüzyıldan 13. yüzyıla kadar uzanan bir süreçte gelişme göstermiştir. Polonya’da Romanesk akımı etkisindeki her yapı çok düzenli, simetrik planlı ve açıkça tanımlanmış biçimlere sahiptir.

Gotik tarzı mimari yapılarla karşılaştırıldığında Romanesk tarzı yapıların sadelikten yana olduğu görülmektedir. Daha sonra Romanesk akımının Polonya mimarisi üzerindeki etkisini 13. yüzyılda Gotik mimari tarza bırakmıştır.

Polonya’daki Romanesk tarzı mimari yapıların çoğu Wielkopolskie ve Śląsk bölgelerinde bulunmaktadır. En önemli Romanesk akımı etkisi altındaki Polonya mimari yapıları arasında Wawel Katedrali, Lublin Kalesi, Collegiate Kilisesi, St. Nicholas Rotunda Kilisesi (Kubbesi) bulunmaktadır.

2- Gotik Tarzı Polonya Mimarisi

Gotik mimari 12. yüzyılın sonlarından 16. yüzyıla kadar, yüksek ve geç orta çağ boyunca özellikle Avrupa’da popüler olan ve bazı bölgelerde 17. ve 18. yüzyıllara kadar varlığını sürdüren mimari bir tarzdır. Romanesk akımından evrimleşmiş ve yerini Rönesans mimarisine bırakmıştır. Gotik mimarinin tanımlayıcı tasarım ögesi sivri veya ojival kemerdir. Ayrıca Gotik tarzı mimarinin yeniliklerinden ve diğer karakteristik tasarım bileşenlerinden biri uçan payandadır (flying butterss). Kısaca Gotik mimari sivri kemerin kullanılması, ayrıntılı oymalar ve vitray cam pencerelerle tanımlanmaktadır.

Gotik tarzı mimari 13. yüzyılın ilk yarısında Dominik ve Fransisken topluluklarının gelişiyle Polonya mimarisini etkilemeye başlamıştır. Polonya topraklarındaki Gotik mimari, ülkenin feodal parçalanmayı sona erdirip bir krallık haline geldiği 14. yüzyılda tamamen gelişmiştir.

Polonya’da Gotik mimarinin gelişimi, şehirlerin yoğun büyümesinden, ekonominin gelişmesinden, ayrıca bilim ve eğitimden etkilenmiştir. Gotik tarzı Polonya mimarisini III. Casimir ve IV. Kazimierz Jagiellon zamanlarında büyük ölçüde etkilemiştir. Polonya’nın Gotik tarzı mimari merkezleri Krakow, Gdańsk, Toruń ve Wrocław’dır. Gotik mimarinin Polonya’daki ilk unsurları, Krakow’daki Piskopos Iwo Odrowąż tarafından inşa edilen Dominik Trinity kilisesinin temelinde belirgin bir şekilde görülmektedir. Polonya’da tamamen Gotik tarzda inşa edilmiş en eski bina Trzebnica’daki St. Hedwig şapelidir (1268-1269).

3- Rönesans Döneminde Polonya Mimarisi

Rönesans dönemi mimarisi, klasik kültürün yeniden doğuşunu yansıtan, 15. yüzyılın başlarında Floransa’da ortaya çıkan ve orta çağ Gotik tarzının yerini alarak Avrupa’ya yayılan mimari bir tarzdır. Rönesans dönemi mimarisi sütun ve yuvarlak kemer, tünel tonoz ve kubbe dahil olmak üzere antik Roma formlarının yeniden canlanmasıyla ortaya çıkmıştır. Klasik dönemde olduğu gibi Rönesans dönemi mimarisinde de orantı güzelliğin en önemli unsurudur.

Polonya mimarisindeki Rönesans dönemi etkileri 15. yüzyılın sonlarından 16. yüzyılın sonlarına kadar sürmüştür ve yaygın olarak Polonya kültürünün altın çağı olarak kabul edilmektedir. Polonya Rönesans mimarisi üç ana döneme ayrılmaktadır.

Polonya’da ilk dönemdeki Rönesans mimarisinden etkilenen yapıların bazıları, Floransa’dan davet edilen İtalyan mimarlar tarafından inşa edilmiştir. Polonya Rönesansı’nın ilk döneminde, kiliselerin çoğu Gotik tarzda inşa edilmeye devam etmiştir. Rönesans tarzı mimari ikinci döneminde Polonya’da daha yaygın hale gelmiş ve Rönesans dönemi mimarinin farklı alt stillerini ortaya çıkarmıştır. Rönesans’ın Hollandaca versiyonunun yanı sıra Maniyerist mimari tarzı da ortaya çıkmıştır. Üçüncü dönemde ise Maniyerizm ve Barok tarzı mimarinin gelişmesi ivme kazanmıştır.

4- Barok Tarzı Polonya Mimarisi

Barok mimari, 17. yüzyılın başlarında İtalya’da ortaya çıkan ve yavaş yavaş Avrupa’ya yayılan oldukça dekoratif mimari bir tarzdır. Doğanın güzelliğini ve uyumunu tasvir etmeye çalışan önceki Rönesans tarzının aksine, Barok tarzı mimari kendi dünya vizyonlarını yaratmaya çalışmaktadır. Barok tarzıyla ilgilenen mimarlar, kubbeler ve kolon dizileri dahil olmak üzere Rönesans mimarisinin temel unsurlarını daha görkemli ve daha süslü hale getirmişlerdir. Melekler, boyalı figürler, ışıklar, hafif büklümlü sütunlar ve büyük merdivenler Barok mimarisinin vazgeçilmez ögeleri olmuştur.

Polonya’da Barok tarzı mimari 17. yüzyılın başlarından 18. yüzyılın ortalarına kadar sürmüştür. Avrupa’nın başka bölgelerindeki Barok tarzı mimaride olduğu gibi, Polonya Barok tarzı da çağdaş sanat biçimlerinin zenginliğini vurgulamaktadır. St. Kazimierz Kilisesi, Wrocław’daki Leopoldina Üniversitesi, Wambierzyce’deki Ziyaret Bazilikası Polonya’daki Barok tarzı mimari yapılara örnektir.

5- Klasisizm akımın Polonya Mimarisine Etkisi

Klasisizm hem bir sanat tarzı hem de ilk sanat teorisi olarak, eski Yunanlılar tarafından tanımlanmış, Romalılar tarafından taklit edilmiş ve daha sonra yüzyıllar boyunca çeşitli biçimlerde ortaya çıkmaya devam etmiştir. Klasisizm biçimsel kesinlik ve düzenin önemini vurgulamaktadır, belirsizlikten ve çözümsüzlükten ise kaçınmaktadır.

Klasisizm, 18. yüzyılın ikinci yarısında ve 19. yüzyılın ilk üçte birinde, Aydınlanma Çağı rasyonalizminin bir tezahürü olarak Polonya mimarisine egemen olmuştur. Bununla birlikte yeni üsluplar Fransa, İtalya ve kısmen Almanya’dan, yalnızca yeni keşfedilen Greko-Romen antik çağına duyulan genel hayranlığın bir yansıması olarak ortaya çıkmıştır.

6- Modern Polonya Mimarisi

Modern mimari özellikle cam, çelik ve betonarme kullanımı olmak üzere yeni ve yenilikçi inşaat teknolojilerine dayanan mimari bir tarzdır. Modern mimari yapının işlevi takip etmesi gerektiği fikri olan işlevselcilik, minimalizm ve fazla süslemelerin reddi gibi paradigmalar ile ilgilenmektedir.

Polonya modern mimarisi savaşlar arası dönem ve 1945 yılı sonrası dönem olmak üzere iki farklı zaman dilimi içerisinde incelenmektedir. Savaşlar arası dönem, Polonya’nın bağımsızlığını yeniden kazandığı, modern mimarinin büyük ölçekte geliştiği ve genellikle işlevselciliğin başarılarını halk sanatının unsurlarıyla birleştirdiği mimaride yeni bir döneme işaret etmektedir. İkinci Dünya Savaşı’ndan (1945) sonra ise şehirlerin ve anıtların yeniden inşası farklı bir karaktere sahipti.

Kurtarılan bölgelerde, binaların yeniden inşası, Alman ve Prusya mimarisi olarak algılanan mimariyi ortadan kaldırmaya yönelik politik hedeflerden güçlü bir şekilde etkilenmiştir. Kültürel restorasyonun değerli bir örneği olarak Varşova’daki Tiyatro Meydanı’nın Jabłonowski Sarayı ile yeniden inşası gösterilmektedir. Polonya’daki modern mimariye Gdynia liman şehri, Saska Kępa ilçesi ve Żoliborz ilçesi örnek olarak gösterilmektedir.

Polonya’da Ziyaret Edilmesi Gereken Mimari Yapılar Nelerdir?

Polonya’da ziyaret edilmesi gereken mimari yapılar aşağıda listelenmiştir.

  • Sea Towers (Deniz Kuleleri):

    Sea Towers, genişletilmiş bir platform üzerinde yer alan birbirine bağlı iki binadır. 141 ve 125 metre yüksekliğindeki kuleler, şehrin dinamik gelişiminin bir simgesi haline gelmiştir. Sea Towers, Gdansk Körfezi’nde ve modern kıyı şeridinden sadece 12 metre uzakta yer almaktadır.

    Sea Towers (Deniz Kuleleri)
    Sea Towers (Deniz Kuleleri)
  • Malbork Kalesi:

    Polonya Gotik mimari akımı eserlerinden biri olan Malbork Kalesi, Polonya’nın ve Dünya’nın yüzölçümü bakımından en büyük kalesidir. Malbork kalesi 13. yüzyılın sonunda inşa edilmiş eski bir Cermen kalesidir. Aynı zamanda Malbork Kalesi 1997 yılında UNESCO Dünya Mirası listesinde yer almıştır.

    Malbork Kalesi
    Malbork Kalesi
  • Cloth Hall:

    Cloth Hall Krakow’un Eski Kent bölgesindeki ana pazar meydanın ortasında bulunmaktadır. Rönesans mimarisinin incisi olan Cloth Hall Krakow’un en karakteristik anıtlarından biri haline gelmiştir. Geçmişte uluslararası bir ticaret merkezi iken günümüzde Cloth Hall büyük bir turistik cazibe merkezidir.

    Cloth Hall
    Cloth Hall
  • Crane Gdańsk:

    Gdańsk’ın sembolü ve şehrin denizcilik karakteri olan Crane Gdańsk günümüzde Ulusal Denizcilik Müzesi’nin bir koludur. Avrupa’nın en büyük ortaçağ liman vinci geçmişte vinç, savunma kuvveti, ve şehir kapısı olmak üzere üç yönlü işleve sahipti.

    Crane Gdańsk
    Crane Gdańsk
  • Town Hall Poznań:

    Rönesans tarzı mimari bir yapı olan Town Hall, Poznań’ın Eski Pazar Meydanı’nda yer almaktadır. Geçmişte şehir işlerinin gidişatının kararlaştırıldığı ve suçların yargılandığı belediye binası iken günümüzde Poznań Şehri Tarihi Müzesi’ne ev sahipliği yapmaktadır.

    Town Hall Poznań
    Town Hall Poznań
  • Kültür ve Bilim Sarayı:

    Kültür ve Bilim Sarayı Polonya’daki en yüksek bina ve Varşova’daki en tanınmış yerlerdendir. Saray bugün bir sergi merkezi ve ofis kompleksi olarak hizmet vermektedir. Panoramik manzara ve 30. kattaki (115m) gözlem güvertesi ile Varşova’yı ziyaretçilerin ayaklarına sermektedir.

    Kültür ve Bilim Sarayı
    Kültür ve Bilim Sarayı
  • St. Mary’s Basilica (Aziz Meryem Bazilikası):

    Polonya’nın en ünlü yapılarından biri olan St. Mary’s Basilica Gotik bir kilisedir. St. Mary’s Basilica’sı 14. yüzyılda inşa edilmiş ve 80 metre yüksekliğe sahiptir.

    St. Mary’s Basilica (Aziz Meryem Bazilikası)
    St. Mary’s Basilica (Aziz Meryem Bazilikası)
  • Częstochowa Manastırı:

    Częstochowa, Polonya’nın manevi başkentidir. Her yıl milyonlarca hacı, mucizevi güçlere sahip olduğu söylenen bir tablo olan Kara Madonna tapınağını ziyaret etmek için Częstochowa Manastırı’na akın eder.

    Częstochowa Manastırı
    Częstochowa Manastırı
  • Baj Pomorski Toruń Tiyatrosu:

    Irena Pikiel-Samorewiczowa tarafından kurulan Baj Pomorski Toruń Tiyatrosu, Ekim 1945’te Bydgoszcz’da faaliyete başlamış ancak Nisan 1946’da Toruń’a taşınmıştır.

    Baj Pomorski Toruń Tiyatrosu
    Baj Pomorski Toruń Tiyatrosu
  • Wang Kilisesi:

    Aslen ahşap olan Wang Kilisesi, adının geldiği Norveç kasabası Vang’da inşa edilmiş ve Vang’dan transfer edilmiştir. Wang Kilisesi 1842’de Karpacz’da yeniden inşa edilen bir kilisedir.

    Wang Kilisesi
    Wang Kilisesi
  • Wavel Kalesi:

    Krakow’un en popüler turistik yerlerinden biri olan Wavel Kalesi UNESCO Dünya Mirası Listesi’ndedir. Aynı zamanda Wavel Kalesi Polonya’nın önemli kültürel yerlerinden biri olarak kabul edilir. Wavel Kalesi’nin müzesi, geniş bir heykel ve resim koleksiyonuna ev sahipliği yapmaktadır.

    Wavel Kalesi
    Wavel Kalesi
  • Wilanów Sarayı:

    Varşova’nın bir sembolü haline gelen Wilanów Sarayı inanılmaz barok mimarisi ve yüzlerce yıl öncesinden kalma atmosferi ile ziyaretçilerine keyif vermektedir. Wilanów Sarayı 1681-1696 yılları arasında kral III. Jan Sobieski ve Maria Kazimiera için inşa edilmiştir. Wilanów Sarayı, çevresindeki park ve binalarla birlikte ilhaklara, işgallere ve savaşlara rağmen değişmeden atmosferini korumaya devam etmektedir.

    Wilanów Sarayı
    Wilanów Sarayı
  • Varşova Kraliyet Kalesi:

    Kraliyet Kalesi, bir zamanlar kraliyet ikametgahı olması ve 700 yıllık tarihi ile Varşova’daki ve Polonya’daki en etkileyici binalardan biridir. Kraliyet Kalesi Birinci Dünya Savaşı sırasında yıkılmıştır. Kraliyet Kalesi’nin yeniden inşası 1971’de Edward Gierek’in iktidara gelmesiyle başlamış ve 1981’de tamamlanmıştır. Günümüzde Varşova’daki Kraliyet Kalesi ünlü bir müze ve tamamen halka açık bir anıttır.

    Varşova Kraliyet Kalesi
    Varşova Kraliyet Kalesi
  • Zamość Town Hall (Zamość Belediye Binası):

    Zamość Town Hall, UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde olan Zamość şehrinin en önemli anıtlarından biri ve aynı zamanda şehrin şüphesiz sembolüdür. Zamość Town Hall, Polonya Barok mimari tarzında bir mimari yapıdır.

    Zamość Town Hall
    Zamość Town Hall
  • Royal Łazienki:

    Royal Łazienki, 18. yüzyılda Kral Stanisław August Poniatowski tarafından kurulmuş ünlü bir saray ve park kompleksidir. Varşova’da bulunan Royal Łazienki içerisinde önemli birçok anıt ve saray bulundurmaktadır.

    Royal Łazienki
    Royal Łazienki

Polonya’da Kiralar Ne Kadardır?

International Service for Remunerations and Pensions’un (ISRP) 2019 yılında yaptığı bir araştırmaya göre Polonya’da ortalama bir ev kirası 840€’dur. 2021 yılı itibariyle Polonya ev kiraları ortalama ücretleri aşağıda verilmiştir.

Polonya Ev KiralarıŞehir MerkezindeŞehir Merkezi Dışında
Ortalama Daire Kirası (1 Oda)499 €389 €
Ortalama Daire Kirası (3 Oda)891 €685 €

Polonya’da En Ucuz Kira Nerede?

Polonya’da en ucuz kira Bialystok şehrindedir.

  • Bialystok şehir merkezinde tek odalı bir apartman daire kirası 317 € iken 3 odalı bir apartman daire kirası 530 €’dur.
  • Bialystok şehir merkezi dışında tek odalı bir apartman daire kirası 246 € iken 3 odalı bir apartman daire kirası 405 €’dur.

Polonya’da Bir Ev Ne Kadar?

2021 yılında Polonya’da ortalama bir ev fiyatı şehir içinde metrekare başına ortalama 2,558 €’dur. Varşova’da Polonya ev fiyatı şehir içinde metrekare başına 3,972 €’dur.

2021 yılında Polonya’da ortalama bir ev fiyatı Şehir dışında metrekare başına ortalama 1,716 €’dir. Varşova’da Polonya ev fiyatı şehir dışında metrekare başına 2,500 €’dur.

Polonya’nın Öne Çıkan Mimarları ve Mimar Ofisleri Hangileridir?

Polonya’nın kültürel mimari yapılarından ilham almış birçok yetenekli mimar ve mimarlık ofisleri vardır. Polonya’da adını duyurmuş bazı mimar ofisleri aşağıda listelenmiştir.

  • JEMS Architekci
  • KWK promes
  • Ingarden & Ewy – Architekci
  • Medusa Group Architects

Polonya’nın geçmişten günümüze öne çıkan mimarlarından bazıları aşağıda listelenmiştir.

  • Krzysztof Ingarden
  • Zvi Hecker
  • Robert Majkut
  • Daniel Libeskind
  • Andrzej M. Chołdzyński
  • Robert Konieczny
  • Roman Rutkowski
  • Katarzyna Kobro
  • Przemo Łukasik
  • Helena Syrkus
  • Szymon Syrkus
  • Bohdan Lachert
Utku Urfa Yazan: Utku Urfa

Utku Urfa graduated from Trakya University in 2020 with a bachelor's degree in Translation and Interpreting. After taking the role of both the copywriter and content editor at vizem.net in July 2021, Utku is currently working as EU Area Senior Consultant since July 2022.

Paylaş: