Bulgaristan Yemekleri ve Yemek Kültürü

Bulgaristan Mutfağına Dair: Bulgar Yemekleri ve Yemek Kültürü Nasıldır?

Bulgaristan mutfağı, Bulgar kökenli olan insanlar ya da Bulgaristan’da yaşayan insanlar tarafından geliştirilen yemek pişirme tarzıdır.

Bulgaristan yemekleri, Türk mutfağındaki yemeklere de benzerlik göstermektedir. Bulgar mutfağı oldukça dengeli tatlara sahiptir. Her öğünde zengin salatalar ile hem et yemekleri, hem sebzeli yemekler, hem de sütlü ürünler bol miktarda tüketilmektedir.

Bulgaristan Mutfağı Hangi Mutfaklardan Etkilenmiştir?

Nispeten keşfedilmemiş olan Bulgar yemekleri, dünya mutfağında önemli bir yere sahiptir. Bulgaristan’ın yüzyıllardır gelişen yemek kültürü ve mutfağında akdeniz mutfağından etkilenmiştir.

Bulgaristan’ın yemekleri komşuları olan ülkelerin yemekleri ile benzerlik göstermektedir. Bulgaristan, Romanya, Sırbistan, Makedonya, Yunanistan ve Türkiye ile sınır komşusudur. Bulgaristan’daki yemekler, yüzlerce yıldır Osmanlı yönetimi altında olan Türkiye’den etkilenmiştir. Ayrıca güney komşusu olan Yunan mutfağı ve Bulgaristan’ın kendi geleneksel tarifleri arasında da benzerlikler bulunmaktadır.

Bulgar Mutfağının Karakteristik Özellikleri Nelerdir?

Bulgar mutfağının karakteristik özelliklerinden biri, bir tabaktaki çoğu ürünün aynı anda ısıl işlemden geçirilmesidir. Bu durum özellikle hamur işleri için geçerlidir. Sebebi ise geçmişte hanelerin neredeyse hiç kendi fırınlarının olmaması ve pişirme için hazırlanan yemeğin halka açık fırınlara götürülmesidir.

II. Dünya Savaşı’nın sona ermesinden sonra modern teknolojinin ortaya çıkmasıyla bile, bu pişirme geleneği 1980’lerin sonlarına kadar büyük ölçüde korunmuştur. Bulgaristan yemek kültüründe, diğer bir karakteristik özellik ise et ile aynı anda işlenen birçok taze veya konserve sebzenin dâhil edilmesidir. Soğan, sarımsak, kırmızı ve karabiber, yenibahar ve defneyaprağı gibi baharatların kullanımı diğer mutfaklara göre daha fazladır. Nane, fesleğen, biberiye, çemen otu ile birçok güçlü aroma ve aromatik kombinasyonlar Bulgaristan mutfağında kullanılmaktadır.

Çağdaş Bulgar Mutfağı Nasıldır?

Çağdaş Bulgar mutfağında, farklı mutfak geleneklerinin etkileri çok belirgindir. Bir yandan yabancı yemekler (pizza, spagetti, gulaş, paella, Batı Avrupa mutfağından et yemekleri ve modern “fast food”) Bulgar mutfağına girmiş, öte yandan giderek Bulgar mutfağına entegre olmaya başlayan çok bilinmeyen baharatlar ve ürünler kullanılmaya başlanmıştır.

Bulgaristan’ın Yaygın Gıda Maddeleri Nelerdir?

Bulgaristan yemeklerinde en yaygın tüketilen gıda maddeleri aşağıda listelenmiştir.

  • Süt ürünleri: tereyağı, süt, ayran, peynir
  • Tahıllar: arpa, yulaf, buğday
  • Sebzeler
  • Et ürünleri
  • Baharatlar
  • Deniz ürünleri

Bulgar yemekleri lezzetli, taze ve doyurucudur. Bulgaristan, kaliteli sebzeleri, süt ürünleri ve hafif baharat çeşitleriyle ünlüdür. Bulgaristan iklimi, yıl boyunca tüketilen sebze türlerinde değişikliğe neden olur. Bulgaristan’da domuz eti ve tavuk en yaygın kullanılan et türleridir, ancak deniz ürünleri, balık ve dana eti yemekleri de popülerdir. Kuzu eti, Bulgar yemeklerinde özel bir geleneksel yere sahiptir.

Bulgaristan’ın Geleneksel Yemekleri Nelerdir?

Bulgaristan’ın geleneksel yemekleri çok çeşitlidir ve ülkenin belirli bölgelerine özgüdür. Trakya Vadisi’nde Gyuvech gibi çömlek yemekleri popülerdir. Fasulye ve cherverme, yavaş pişirilmiş kuzu, Rodoplar bölgesinde çok ünlüdür. Karadeniz kıyılarında balık ve deniz ürünleri bol miktarda bulunur. Otlar, Bulgar yemeklerinin genel lezzetinde büyük rol oynamaktadır. Kuruyemiş, bal, ekmek ve meşhur Bulgar yoğurdu da geleneksel Bulgar yemeklerinde öne çıkmaktadır. Üzüm veya erik, kayısı veya ayva gibi meyvelerle yapılan milli alkol olan Rakia da genellikle başlangıç yemekleri ile beraber tüketilir.

Geleneksel Bulgaristan yemeklerinin listesi aşağıda verilmiştir.

  • Tarator - Soğuk Yoğurt Çorbası: Sadece salatalık, Bulgar yoğurdu, su, sarımsak, tuz ve dereotu, nane ve maydanoz ile yapılır. Özellikle ferahlatıcı ve hafiftir.
  • Sarmi (Sarma): Bulgaristan’da sarmi, tipik olarak pirinç veya pirinç ve kıyma karışımı ile doldurulan lahanadır.
  • Bob Chorba: Bulgaristan’da çok popüler bir fasulye çorbasıdır.
  • Kapama: Bu yemek, lahana turşusu ile birlikte pişirilen üç farklı etten yapılır. Et kesimleri tipik olarak domuz eti, sosis, tavuk budu veya dana etidir. Bazen kan sosisi veya tavşan da kullanılır.
  • Gyuvech: Hem bir Bulgar yemeğinin hem de pişirildiği toprak tencere veya toprak kapların adıdır. Gyuvech tipik olarak et, genellikle domuz eti, domates, soğan, biber, sarımsak ve tuz ile karıştırılarak hazırlanır.

Bulgaristan Günlük Yemek Davranışları Nasıldır?

Modern Bulgaristan mutfağında, Bulgarlar geleneksel olarak güne yağlı, hamur işi, peynirli veya derin yağda kızartılmış kahvaltıyla başlar.

Brunch, Bulgarlar için pek bilinmeyen bir kavramdır. Bulgarlar doyurucu bir kahvaltı yaptıktan sonra, öğle yemeğine kadar başka bir öğüne ihtiyaç duymazlar. Öğle yemeği ise genellikle çabuk yenir ve genel olarak önemli bir öğün olarak kabul edilmez. Bulgarlar salataları sever ve öğle yemeğinde genellikle sadece salata yerler. Akşam yemeği, büyük porsiyonlar, masanın etrafında uzun sohbetler ve genellikle bol miktarda alkolle birlikte tüketilir ve günün ana öğünüdür.

En Çok Bilinen Bulgaristan Yemekleri Nelerdir?

En bilinen Bulgaristan yemeklerinin listesi aşağıda verilmiştir.

  • Banski starets
  • Lukanka
  • Gyuvech
  • Tarator
  • Bob chorba
  • Shopska salad
  • Ljutika
  • Kebapche
  • Kavarma

Bulgaristan’da En Çok Tüketilen Yemekler Hangileridir?

Her mevsimin kendine özgü tatları ve geleneksel tarifleri vardır.

2015 yazında en çok tercih edilen yiyeceklerle ilgili yapılan bir ankete göre Bulgaristan’da en çok tüketilen yemeklerin listesi aşağıda verilmiştir.

  • Sezar salatası
  • Ekmekli kalamar
  • Patates kızartması
  • Kızarmış çaça
  • Baharat ve limonlu tavuk fileto
  • Pizza

Günümüz Avrupa mutfağının yemekleri Bulgaristan’da en çok tüketilen yemekler arasındadır. En çok tüketilen yemekler arasında Bulgaristan yaşam koşulları da etkili olmuştur.

Özel Günlerde Bulgaristan Mutfağında Neler Pişer?

Bulgaristan’da özel günlerde pişen yemeklerin listesi aşağıda verilmiştir.

  1. Paskalya Günleri:
    • Şenlikli kuzu ciğeri sarması
    • Paskalya pastası
    • Paskalya yumurtası salatası
    • Kuzu çorbası
  2. Bağımsızlık Günü;
    • Amerikan krepleri
    • Avokado ve yumurtalı atıştırmalık
    • Kızarmış karides
    • Barbekü domuz pirzolası
  3. Noel Yemekleri;
    • Mayalı ekmek
    • İtalyan Noel pastası Panettone
    • Domuz eti ve patatesli güveç
    • Patatesli fırında marine edilmiş domuz bonfile
    • Güveçte domuz incik
  4. Cadılar Bayramı;
    • Çikolata parçaları ile Amerikan kurabiyeleri
    • Cadılar Bayramı için kurabiyeler
    • Vanilyalı Amerikan krepleri
    • Çekilmiş domuz eti ile ev yapımı hamburger
    • Hazır hamurlu Calzone pizza
  5. Aziz George Günü için Yemekler;
    • Yeşil soğanlı rosto kuzu eti
    • Fırında kuzu budu
    • Klasik kuzu çorbası
    • Sarma ciğeri ile fırında kuzu eti
  6. Sevgililer Günü;
    • Mini cheesecake
    • Öğütülmüş bisküvili çikolatalı kek
    • Mascarpone’lu bisküvi şekerleri
    • Hindistan cevizli muzlu kek

Özel günlerde Bulgaristan mutfağında pişen yemeklerde Bulgaristan kültürü etkileri görülmektedir.

Bulgaristan Yemekleri ve Yemek Tarifleri

Bu kısımda bazı ünlü Bulgaristan yemeklerinin tarifi verilecektir. Bu yemeklerin listesi aşağıda verilmiştir.

  • Lukanka
  • Baniçka
  • Tzatziki
  • Şopska
  • Lutenitza
  • Mish-mash
  • Pita Ekmeği

Bulgaristan Lukanka Nedir, Nasıl Yapılır?

Lukanka, Bulgar mutfağına özgü bir Bulgar salamıdır. Lukanka, sucuklara benzer, ancak genellikle daha güçlü bir aroması vardır. Lukanka, normalde beyaz bir mantarla kaplı bir deride yarı kurutulmuş, düzleştirilmiş silindirik bir şekle ve kahverengimsi kırmızı iç kısma sahiptir. Küçük et ve yağ parçalarının karışımı iç kısma grenli bir yapı kazandırır. Geleneksel olarak, lukanka salamı domuz eti, dana eti ve baharatlardan (karabiber, kimyon, tuz) yapılır, birlikte kıyılır ve bir kılıf olarak kurutulmuş inek bağırsağına doldurulur.

Doldurulduktan sonra silindirik salam, iyi havalandırılan bir yerde yaklaşık 40 ila 50 gün kurumaya bırakılır. Kurutma sürecinde salam, tipik düz şeklini alması için preslenir. Lukanka genellikle ince dilimlenir ve meze veya başlangıç ​​olarak soğuk olarak servis edilir.

Lukanka’nın tat kalitesi, üretildiği bölgenin doğal özelliklerine bağlıdır ve yerel coğrafi çevrenin tipik mikroflorasının etkisi altında oluşur. Bulgaristan’da lukanka üretimi ile tanınan birkaç bölgesi vardır. Bunların çoğu merkezi Bulgaristan’da, Balkan sıradağlarının eteklerinde, özellikle Smyadovo, Panagyurishte ve Karlovo bölgelerinde bulunmaktadır.

Baniçka (Banitsa) Nedir, Nasıl Yapılır?

Banitsa, çırpılmış yumurta, doğal yoğurt ve beyaz salamura peynir parçalarınının karışımını filo böreği arasında katmanlayarak ve daha sonra bir fırında pişirerek hazırlanan geleneksel bir Bulgar yemeğidir. Baniçka (Banitsa), Bulgarların özellikle kahvaltıda tükettikleri geleneksel böreklerinden biridir.

Banitsa kahvaltıda sade yoğurt, ayran veya boza ile servis edilir. Sıcak veya soğuk olarak yenebilir. Bazı çeşitler arasında “спаначник” (spanachnik) ıspanaklı banitsa veya tatlı versiyonu, “млечна баница” sütlü banitsa (mlechna banitsa) veya balkabağı “тиквеник” (tikvenik) bulunur.

Malzemeler;

  • 12 yaprak yufka hamuru
  • 8 yemek kaşığı tereyağı
  • ½ Bulgar peyniri veya beyaz peynir
  • Yarım kilo Bulgar yoğurdu
  • 4 bütün yumurta
  • 1 yumurta sarısı
  • Tuz
  • Biber

Hazırlanışı;
Yoğurt, 4 tam yumurta ile çırpılır. Karışıma peynir, tuz ve karabiber ekleyip karıştırılır. Yağ eritilir. İki yaprak yufka alınır ve üst yaprağa eritilmiş tereyağı sürülür. İlk ikisinin üzerine üçüncü bir yufka konur ve üstüne tereyağı sürülür. Üç tabaka ters çevrilir ve ardından kaplanmamış taraf fırçalanır. Yoğurt, yumurta ve peynir karışımının ¼’ü yaprakların üzerine bölünür. Sonra bütün yufka uzun bir sosis gibi yuvarlanır.

Ruloyu mümkün olduğunca uzun almak için uzunlamasına yuvarlamak gerekir. Her biri üst üste binmiş üç filo yaprağından oluşan 4 uzun rulo elde etmek için bu işlem 3 kez daha tekrarlanır. İlk rulo tepsinin kenarına yapıştırılarak başlanır, ardından diğer rulolar da daire biçiminde merkeze doğru küçülecek şekilde yerleştirilir. Yumurta sarısı, kalan eritilmiş tereyağı ile çırpılır ve banitsa’nın tamamı fırçalanır. 40° F / 200° C’de yaklaşık 25 dakika pişirilir. Sıcak, ılık veya soğuk olarak yenebilir.

Tzatziki (Cacık) Nedir, Nasıl Yapılır?

Bulgarların asırlardır tükettikleri geleneksel lezzetlerinden biri de Tzatziki’dir. Türkiye’de de bolca yapılan ve sevilerek tüketilen cacık ile aynıdır. Güneydoğu Avrupa ve Orta Doğu mutfaklarında bulunan bir sos, çorba veya sostur. Salatalık, sarımsak, tuz, zeytinyağı, bazen sirke veya limon suyu ve dereotu, nane, maydanoz ve kekik gibi otlarla karıştırılmış tuzlu süzme yoğurt veya seyreltilmiş yoğurttan yapılır. Genellikle soğuk meze veya garnitür olarak servis edilmektedir.

Malzemeler;

  • 250 gram süzme yoğurt
  • 2 diş sarımsak
  • 2 iri salatalık
  • Tuz
  • Zeytinyağı

Hazırlanışı;
Salatalıklar iri rendelenerek suyunun süzülmesi için bir bezin ya da kâğıt havlunun içinde bekletilir. Sarımsaklar ezilip yoğurt ile karıştırılır. Salatalıkların suyu süzüldükten sonra yoğurdun içine katılır. Tuzu eklenip karıştırılır. Servis tabağına aldıktan sonra üzerinde zeytinyağı gezdirilir.

Şopska Salatası (Shopska Salad) Nedir, Nasıl Yapılır?

Shopska salatası, Balkanlar ve Güneydoğu Avrupa’da popüler Bulgar soğuk salatasıdır. Kullanılan malzemeler kısmen Bulgar bayrağının üç rengine benzediği ve dolayısıyla ulusal bir duyguyu uyandırdığı için şopska, Bulgaristan’ın en meşhur yemeği ve milli salatasıdır.

Şopska, Domates, salatalık, soğan / yeşil soğan, çiğ veya kavrulmuş biber, siren (beyaz salamura peynir) ve maydanozdan yapılır. Sebzeler genellikle doğranır ve tuzlanır ve ardından ayçiçek yağı ile ara sıra da sirke ile harman edilir. Son olarak, sebzeler kalın bir rendelenmiş veya doğranmış sirene peyniri tabakası ile kaplanır. Bu salata genellikle rakı ile beraber meze olarak tüketilir.

Lutenitza (Göçmen Sosu) Nedir, Nasıl Yapılır?

Lutenitza, Bulgar, Makedon ve Sırp mutfaklarında tüketilen bir sebze çeşnisi veya Hint turşusudur. Lutenitza (Göçmen Sosu), Bulgarların sıklıkla tükettikleri bir sos türüdür. Malzemeleri arasında biber, patlıcan, havuç, sarımsak, bitkisel yağ, şeker, tuz ve domates bulunur.

Lutenitza, diğer popüler lezzetlerden biraz daha baharatlı olabilir; ancak, bu tatlar birçok bölgesel ve ulusal varyasyonda mevcuttur. Bulgaristan’da, Lutenitza kavanozda gelir ve genellikle ekmek üzerine sürülerek kullanılır. Ayrıca et ve köfte ile birlikte sık sık yenmektedir.

Malzemeler;

  • 7 adet kapya biber
  • 3 adet orta boy patlıcan
  • 8 adet büyük boy domates
  • 2 adet havuç
  • 4 diş sarımsak(ezilmiş)
  • 2 çay kaşığı tuz
  • 1,5 çay kaşığı karabiber
  • 1 yemek kaşığı (silme)şeker
  • 2 yemek kaşığı elma sirkesi
  • 1 çay bardağı zeytinyağı

Hazırlanışı;
Biberler ve patlıcanlar 220 derece fırında 25-30 dakika pişirilir. Fırından çıktıktan sonra kabuklarından rahatça ayrılabilmeleri için bir kabın içine alınır ve streç film ile kapatarak 10 dakika bekletilir. Yıkanmış domateslerin ve havuçların kabukları soyulur ve beraber rondodan püre haline gelene kadar geçirilir. Büyükçe bir tencerenin içine rondodan geçirilen havuç ve domates karışımı eklenip suyunu çekene kadar pişirilir. Biraz piştikten sonra içerisine ezilmiş sarımsaklar eklenir. Ağır ateşte yavaş yavaş pişmeye bırakılır. İyice terleyen biber ve patlıcanların kabukları soyulur.

Çekirdekli kısımları çıkarılır. Rondodan geçirilir. Rondodan geçirilen biber ve patlıcanlar tencereye ilave edilir. Üzerine tuz, karabiber ve şeker ilave edilip, kısık ateşte suyunu çektirerek pişirmeye devam edilir. İyice kıvam aldığında sirke ve zeytinyağı ilave edilip 10 dakika daha pişirilir. Ocaktan alınıp, ilk sıcaklığı geçtikten sonra kavanozun içine alınır ve ağzı sıkıca kapatılıp muhafaza edilir.

Mish-mash Nedir, Nasıl Yapılır?

Mish-mash, taze sebzeler (tipik olarak domates, biber ve soğan), yumurta ve beyaz peynirle yapılan ve genellikle taze kesilmiş maydanozla süslenmiş bir Bulgar bahar yemeğidir. Yemeğe sarımsak, yeşil soğan, patlıcan, bamya veya havuç eklendiği varyasyonlar vardır. Beyaz peynir ve soğansız çeşitleri de vardır.

Bu geleneksel Bulgar yemeği farklı malzemelerin karışımı olarak tercüme edilir. Geleneksel olarak, mish-mash, orta ateşte sıcak yağda haşlanmış doğranmış biber ve domateslerden yapılır. Biber önceden kavrulur ve soyulabilir veya çiğ olarak kesilebilir. Bundan sonra, karışıma koyulaştırmak için yumurta ve beyaz peynir ilave edilir. Maydanoz, mish-mashı ısıtmadan hemen önce en son eklenir. Ayrıca yemeği fırında hazırlamak da mümkündür. Bazen haşlanmış sebzeleri önceden hazırlamak ve tüketmeden önce sadece yumurta ve peynir eklemek uygun olabilir. Mish-mash yapmak için tek bir tarif yoktur ve yemeğin birçok farklı çeşidi mevcuttur. Bununla birlikte, yaygın içerik maddeleri aşağıda listelenmiştir:

  • Yumurtalar
  • Beyaz peynir
  • Soğanlar
  • Domates
  • Dolmalık biber
  • Ayçiçek yağı / Bitkisel yağ / Tereyağı
  • Sarımsak
  • Maydanoz
  • Karabiber
  • Tuz

Yemek genellikle ılık, meze veya ana yemek olarak, genellikle taze ekmekle servis edilir.

Pita Ekmeği Nedir, Nasıl Yapılır?

Pita, Akdeniz, Ortadoğu ve çevre bölgelerde yaygın olarak buğday unundan yapılan maya mayalı yuvarlak yassı bir ekmektir.

Malzemeler;

  • 1 su bardağı ılık süt
  • Yarım su bardağı ılık su
  • Yarım su bardağı yoğurt
  • 1 yaş maya veya 2 paket kuru maya
  • 1 yemek kaşığı şeker
  • 1,5 tatlı kaşığı tuz
  • 2 yemek kaşığı sıvı yağ
  • 5-5,5 su bardağı un

Hazırlanışı;
Un hariç tüm malzemeler bir kaba alınıp, karıştırılır. Ele yapışmayan yumuşak bir hamur elde edilince, yuvarlanıp tekrar yoğurma kabına alınıp üzerine streç film geçirilerek, sıcak bir yerde mayalanmaya bırakılır. Mayalanan hamur dıştan içe katlanarak, havası alınır ve hafif unlanan tezgâha alınıp 10 parçaya bölünüp, beze haline getirilir. Hafif unlanıp, merdane yardımı ile 12-13 cm olacak şekilde açılır. Tepsilerin üzerine yerleştirilir. Önden ısıtılmış alt üst ayarda, 250 derece fırında 5 dakika pişirilir.

Elif Güzhan Yazan: Elif Güzhan

Elif Nur Güzhan, 2019 yılında giriş yaptığı Hacettepe Üniversitesi'nde İngiliz Dilbilimi okuyor, 2021 yılından beri Vizemnette yazarlık ve editörlük yapıyor.

Paylaş: