Litvanya Kültürü ve Gelenekleri Nelerdir?

Litvanya'nın Dini Kültürü

Litvanya dini kültürü, Hristiyanlık, İslam ve Yahudilik dinleri ile birlikte Katoliklik, Protestanlık, Ortodoksluk gibi mezheplerin etkilediği, Noel, Epifani, Paskalya, Azizler Günü, Uzgavenes, Hamsin Yortusu günlerini kapsayan; festival düzenleme, kiliseye gitme, oruç tutma ve ziyafet verme gibi davranışlardan oluşan kültürdür.

Litvanya'da baskın din, 2011 nüfus sayımı sonuçlarına göre Hristiyanlıktır ve baskın mezhep Katolikliktir. Ortodoks Hristiyanlık, Evanjelik Lütercilik, Protestanlar, Yahudiler ve Müslümanlar; diğer Litvanya dini inançları arasında yer almaktadır.

Litvanya'nın Mitolojik Kültürü

Litvanya mitolojisi, kökleri Hristiyanlık öncesi Litvanyalıların dini olan Litvanya çoktanrıcılığına dayanan efsaneler, hikayeler ve inançlar bütünüdür. Eski Litvanya inancında çok tanrılı bir mitolojik ve dini sistem bulunmaktadır. Hristiyanlık öncesi Litvanya'da çok tanrılı dinin bir parçası olan Litvanya mitolojisi; Hristiyanlaştırmanın ardından folklor, gelenekler ve kutlama törenleri gibi unsurlar ile büyük ölçüde korunmuştur. Litvanya mitolojisi, Prusya ve Letonya gibi diğer Baltık uluslarının mitolojisi ile çok benzemekte ve Baltık mitolojisinin bir bileşeni olarak kabul edilmektedir.

Litvanya’da Dievas, Dievas Senelis ya da Dangaus Dievas olarak da bilinen, en büyük gökyüzü tanrısı olduğuna inanılan bir mitolojik unsurdur. Dievas kelimesinin kökleri "göksel" veya "parlayan" anlamına gelen Proto-Hint-Avrupa dilindeki “Deiwos” kelimesinden gelmektedir ve yeniden yapılandırılmış Proto-Hint-Avrupa panteonunun ana tanrısı Dyus ile aynı kökten türetilmiştir. Yunan mitolojisinde Zeus, Latin mitolojisinde Dius Fidius, Luvian mitolojisinde Luvian Tiwat ve Alman mitolojisinde Tiwaz ile ilişkilidir. Hristiyanlıkta, Dievas kelimesi tanrıyı ifade etmek için kullanılmaktadır.

Litvanya’da Andajus, en güçlü ve en yüksek tanrı olduğuna inanılan ve eski zamanlarda savaşlarda adı haykırılan mitolojik bir unsurdur.

Litvanya’da Perkunas, Dundulis ve Bruzgulis isimleriyle de bilinen, gök gürültüsü tanrısı olduğuna inanılan bir mitolojik unsurdur. Litvanya mitolojisinde Perkunas, Dievas'ın kişisel yardımcısı ve vasiyetini yerine getiren kişidir. Perkunas, meşe ağacı ile bağdaştırılmaktadır.

Litvanya’da Dievo Sūneliai - Ašvieniai, güneş tanrıçası olan Saulė'nin arabasını gökyüzünde çektiğine inanılan bir mitolojik unsurdur. Ašvieniai, at için Proto-Hint-Avrupa dilinde “at” anlamına gelen “h₁éḱwos” kelimesinden türetilmiş olan bir kelimedir. Ašvieniai, Sanskritçede áśva ve Eski Litvancada ašva ile ilişkili olmak ile birlikte ve hepsi "kısrak" anlamını paylaşmaktadır.

Litvanya’da Velnias, ölüler ile ilişkili olduğuna inanılan bir yer altı tanrısıdır. Velnias kelimesinin kökeni Litvanyacada “merhumun ruhu” anlamına gelen “vl” köküdür. Velnias, Hristiyanlığın Litvanya’ya gelişinden sonra kötülükle ilişkilendirilmiş ve şeytan kelimesi için Litvanyaca dilinde kullanımlardan biri haline gelmiştir. Litvanya efsanesine göre, tanrı, ateşin ilk sahibi olan Velnias’a ateşi çalmayı başaran bir kırlangıç göndermiştir.

Litvanya’da Žemyna, yeryüzünün tanrıçası olduğuna inanılan bir mitolojik unsurdur. Zemyna, Litvanya’da ana tanrıça ve başlıca tanrılarından biri olarak kabul edilmektedir. Žemyna verimli toprağı canlandırmakta ve dünya üzerindeki insan, bitki ve hayvana ait olan tüm yaşamı beslemektedir.

Litvanya’da Zverine, avcılık ve orman yaratıklarının tanrısı olduğuna inanılan bir mitolojik unsurdur. Zverine, Medeina olarak da adlandırılmaktadır.

Litvanya’da Zemepatis, ismi Litvancada toprak anlamına gelen “em” kelimesi ve hükümdar anlamına gelen “pàts” kelimelerinden türetilmiş, toprak, hasat, mülk ve aile tanrısı olduğuna inanılan bir mitolojik unsurdur.

Litvanya’da Zvaigzdikis; ekinlere, çimenlere ve hayvanlara ışık sağladığına inanılan bir mitolojik unsurdur.

Litvanya’da Gabija, ateş tanrıçası olduğuna inanılan bir mitolojik unsurdur. Ailelerin şöminesini ve aileyi korumaktadır. Eski dönemde Litvanyalılar ateş tanrıçası için besin olduğu düşünüldüğünden kimsenin yakacak oduna basmasına izin vermemiştir. Günümüzde, Litvanya'daki düğünlerde yeni evlilerin ebeveynlerinin sembolik bir aile şöminesi yakmaları geleneği bulunmaktadır.

Litvanya’da Laima, kader tanrıçası olduğuna inanılan bir mitolojik unsurdur.

Litvanya’da Bangpūtys, deniz, rüzgar, dalgalar ve fırtına tanrısı olduğuna inanılan ve balıkçılar ve denizciler tarafından ibadet edilen bir mitolojik unsurdur.

Litvanya’da Teliavelis, demirci tanrısı ya da yol tanrısı olduğuna inanılan bir mitolojik unsurdur. Teliavelis, güneş tanrısını karanlıktan kurtarmak için demir çekicini kullanmıştır. Teliavelis ve Velnias Litvanya masallarında sıklıkla karşı karşıya getirilmiştir.

Litvanya Edebiyat ve Sanat Kültürü

Litvanya’da edebiyat ve sanat Litvanya 16. yüzyıldan beri gelişmiş ve dünyaca bilinen sanatçılar ve yazarlar ortaya çıkarmıştır. Martynas Mavydas, ilk Litvanya kitabı olan Katekizmas'ı (İlmihalin Basit Sözleri) 1547'de yayımlamıştır. Litvanya sanatının kökenleri folklor, halk gelenekleri ve mitolojiye dayanmaktadır. Litvanya'daki halk sanatı tarihi, birçok Batı ülkesinden daha eski köklere sahiptir.

Litvanya’nın en çok bilinen sanatçıları ve edebiyatçıları aşağıda listelenmiştir.

• Mikalojus Konstantinas Čiurlionis
• Jonas Mekas
• Antanas Škėma
• Oskaras Koršunovas
• Antanas Škėma

Polonya-Litvanya Topluluğu döneminde, edebi dil olarak Lehçe dilinin kullanılmasından dolayı Litvanya ve Polonya sanatını ayırt etmek mümkün olmamıştır. Ancak bu dönemde, Küçük Litvanya'da (Doğu Prusya) bir Litvanya dili edebi geleneği gelişmiştir. Rus İmparatorluğu'nun 1795 yılında Litvanya'yı fethi, Litvanya edebiyatının yasaklanmasına neden olmuştur. Ancak bu, Litvanya'yı ülke genelinde yaygın olarak kullanılan bir edebi dil haline getiren Ulusal Canlanma'yı ateşlemiştir. Bu dönemde Küçük Litvanya'dan yasadışı yollarla kaçırılan Litvanya edebiyatı yaygınlaşmıştır ve ulusal romantizm popüler olmuştur.

Litvanya’nın 1918'de bağımsızlığını kazanması ile iki savaş arası dönemde, Litvanya sanatı ve edebiyatı büyük gelişim göstermiştir. Sovyetler Birliği 1940'ta Litvanya'yı işgal ettiğinde kısıtlamalar sonucunda birçok sanatçı ve yazar öldürülmüş ya da hapse atılmıştır. Bu dönemde yalnızca Sovyet yanlısı edebiyat ve sanat eserleri üretilmiş ve sanat, Sosyalist Gerçekçi standartlarla sınırlı kalmıştır. Her yazarın propaganda eserleri üretmesi gereklilik haline getirilmiştir. Sovyetler Birliği hakimiyeti öncesinde üretilmiş olan ve diğer ülkelerden gelen sanat ve edebiyat eserleri yasaklanmıştır. Bu dönemde Batı'da Litvanyalı sanatçılar ve yazarlar tarafından Sovyet sanatına alternatif olarak yeni sanat türleri kurulmuştur. Göçmen Litvanyalı sanatçıların çalışmaları vatan özlemi teması barındırmasının yanı sıra, küresel trendlerden ilham alınmıştır. 1990 yıllarında doğan özgürlük akımı ile Litvanya edebiyatı ve sanatı ve yeniden canlanmıştır. 1990’lı yıllarına gelindiğinde, "göç edebiyatı" okul müfredatına dahil edilmiş ve 2000 yıllarında Fluxus sanat hareketi Litvanya’da yeniden doğmuştur.

Litvanya Yemek Kültürü

Litvanya yemek kültürü, ülkenin soğuk ve nemli iklimine uygun besin malzemeleri kullanmaktadır. Litvanya’da arpa, patates, çavdar, pancar, yeşillik, çilek ve mantarlar yerel olarak yetiştirilmektedir ve süt ürünleri bir uzmanlık alanıdır. Litvanya’da iklim ve tarım unsurları Doğu Avrupa ülkeleri ile benzerlik gösterdiğinden dolayı Litvanya mutfağı diğer Doğu Avrupa ve Aşkenaz mutfaklarıyla pek çok ortak noktaya sahiptir. Litvanya mutfağı ülkenin uzun ve zorlu tarihi boyunca birçok etken tarafından şekillendirilmiş farklı özelliklere sahiptir.

Alkolsüz bir çavdar içeceği olan gira, kızılcık içeceği olan kisielius, bira, meyve veya bitkisel temelli farklı alkollü içecekler ve bal şarabı olarak da bilinen mead, geleneksel Litvanya içecekleridir. Litvanya’da bira sıklıkla tüketilen bir içecektir. Litvanya'da bira üreten yaklaşık 80 bira fabrikası bulunmaktadır Her bira fabrikası çeşitli ürünler üretmektedir. Litvanya’nın Birzai bölgesi koyu, sert birasıyla tanınırken, her bölgede hafif arpa birası üretilmektedir.

Litvanya mutfağı Alman yemeklerinden etkilenmiştir. Kugelis ya da kugel olarak adlandırılan patates pudingi, vdarai olarak adlandırılan patates sosisleri, domuz eti yemekleri ve ağaç şeklinde bir çeşit kek olan akotis gibi yemekler Alman mutfağının etkisi ile Litvanya mutfağına girmiş olan yemeklerdir.

Kırım mutfağından Litvanya mutfağına girmiş olan kıbın ve çiğ börek gibi yemekler Litvanya'da sıklıkla tüketilmektedir. Napolyon'un 19. yüzyılda Litvanya'ya yaptığı yolculuk sırasında Napolyon pastası Litvanya mutfağına girmiştir. Didkukuliai olarak adlandırılan patatesli köfte, altibariai olarak adlandırılan soğuk pancar çorbası, juoda duona olarak adlandırılan kara çavdar ekmeği, balandeliai olarak adlandırılan lahana dolması, bulviniai blynai olarak adlandırılan patatesli krep ve gira olarak adlandırılan fermente çavdar ekmeği içeceği geleneksel Litvanya yemekleri arasında bulunmaktadır.

Litvanya Halk Dansı Kültürü

Litvanya halk dansı, ritmik hareketler ve ardından vokal ya da enstrümantal müzikle sanatsal görüntülerin oluşturulduğu, insanların yaratıcı çalışmalarının bir ürünü olan geleneksel ve koreografik dans türüdür. Litvanya halk dansı Litvanyalıların yaşayış tarzı, işi ve gelenekleri ile yakından ilgilidir. Litvanya’da antik çağlardan beri dans, insanların hayatındaki önemli olaylara kaçınılmaz olarak eşlik etmiştir. Litvanyalıların hayatı, karakteri ve değerleri Litvanya dansının içeriğine yansımaktadır.

Litvanya halk dansında her adım ve hareketin bir amacı olmakla birlikte tüm eylemler bir mesaj iletmektedir ya da bir anlam ifade etmektedir. İfade yöntemleri, coğrafi çevre, kıyafet, diğer uluslarla ilişkiler, etnik özellikler gibi unsurlar Litvanya halk dansını biçimlendiren unsurlardır. Litvanya bir tarım ülkesi olduğu için, halk dansı çoğunlukla kadınlar tarafından yapılmaktadır ve kadınsı temalara dayanmaktadır.

Litvanya halk dansının koreografisi çoğunlukla kadınlar tarafından oluşturulduğundan dolayı, kadınların uzun etekleri sonucu dans adımlarının sade olması gibi unsurlar ile biçimlenmiştir. Sakin, düzenli, ritmi tekrarlanan, orta tempoda olan müzik; Litvanya halk dansı koreografisinin özelliklerini yansıtmaktadır.

Litvanya Yöresel Kıyafetleri Nasıldır?

Litvanya yöresel kıyafetleri yalnızca halk şarkıları ve geleneksel etkinlikler sırasında giyilmektedir. Litvanyalılar, yirminci yüzyıldan önce Litvanya geleneksel kıyafetlerini giymiştir.

Litvanya halk kıyafetlerinde renkler, bitki pigment boyaları kullanılarak oluşturulmuştur ve dokuma, son derece dekoratif desenler içermektedir. Giysiler soğuk mevsimler boyunca kaba dokunmuş keçeli kumaştan yapılmıştır.

Örgü, eldiven ve çorapla sınırlıdır. Litvanya'nın dört etnik bölgesi farklı tarzlara sahip olmakla birlikte ortak, temel unsurları paylaşmaktadır. Etek, uzun bir gömlek, önlük, yelek ve ayakkabılar temel ögelerdir. Litvanya yöresel kıyafetleri renkli bir ceketin altına giyilen beyaz bir gömlek ve kıyafetlerin üzerine işlenmiş bölgeye özgü desenler ile karakterize edilmektedir.

Erkekler pantolon giymekte ve kadınlar uzun, desenli etekler giymektedir. Kadınlar genellikle eşarp takmaktadır. İsteğe bağlı aksesuarlar arasında kemer, atkı, omuz başörtüsü, boncuk, peçete ve başlık bulunmaktadır. Erkekler tarafından botlu ve kuşaklı binici tarzı kostümler giyilmektedir.

Litvanya’da Spor Kültürü

Litvanya’da seksen adet olimpik ve olimpik olmayan spor federasyonu bulunmaktadır. Basketbol, futbol, atletizm ve bisiklet Litvanya'da en popüler sporlar arasındadır. Litvanya Beden Eğitimi Akademisi, profesyonel sporcular ve antrenörler yetiştirmektedir. Litvanya’da beden eğitimini teşvik eden ve atletizmi destekleyen Beden Eğitimi ve Spor Departmanı 1 Ekim 1932 tarihinde kurulmuştur. Litvanya Ulusal Olimpiyat Komitesi, Arturas Poviliunas tarafından yönetilmektedir ve ülkenin olimpiyat sporcularını desteklemektedir.

Litvanyalı sporcu Virgilijus Alekna, disk atmada iki kez olimpiyat altın madalyası kazanmıştır. Alekna, 2007 yılında UNESCO spor şampiyonu seçilmiştir. Litvanya'nın milli basketbol takımı, futbol takımı ve ragbi birliği takımı uluslararası alanda mücadele etmektedir. Litvanya’da; Arvydas Sabonis, Žydrūnas Ilgauskas ve Linas Kleiza gibi birçok Litvanyalı ünlü sporcular yetişmiştir.

Litvanya’da Müzik Kültürü

Litvanya halk, popüler ve klasik müzik geliştirme konusunda uzun bir geçmişe sahiptir. Flütler, kanunlar ve diğer enstrümanların yanı sıra çok sesli müzik, Litvanya halk müziğinin temelidir. Düğün şarkıları, iş ve emek konulu şarkılar ve savaş şarkıları Litvanya halk müziğinin temelidir. UNESCO'nun İnsanlığın Sözlü ve Somut Olmayan Mirasının Başyapıtlarını temsil eden listesi, Litvanya şarkı festivallerini ve Litvanya halk müziğinin çok parçalı şarkılarını içermektedir. Litvanya halk müzikleri, gruplar halinde ya da solo, ahenk veya paralel akorlarla çalınmaktadır. Kankles, çalgıcının Litvanya’nın hangi bölgesinden olduğuna bağlı olarak tel sayısı ve çalım tarzı bakımından farklılık gösteren çok önemli bir halk çalgısıdır. Svilpa (düdük), davul, tabalas, sekminiu ragelis ve kuru bezelye ile doldurulmuş, domuzun mesanesinden yapılan melodik bir yay olan pusline diğer geleneksel çalgılar arasındadır.

Litvanya'da Eğlence Kültürü

Litvanya'da eğlence kültürü, makul fiyatlı olmakla birlikte çok çeşitlidir. Büyük lig sporları ve opera biletleri 3 EUR'dan başlamaktadır. Basketbol izleme, kırsal turizm, mantar ve meyve gibi yiyecekleri toplama, buz altında olta balıkçılığı, dağ kayağı, sıcak hava balonu gezileri ve plaja gitmek, Litvanya insanları tarafından sıklıkla tercih edilen eğlence biçimlerindendir.

Tiyatro, opera ve müzik etkinlikleri genellikle şehir merkezlerinde düzenlenmektedir.

Tiyatro prodüksiyonlarının çoğu Litvanyalı olmak ile birlikte, müzik ağırlıklı olarak uluslararasıdır. Palanga beldesi, her akşam devasa bir konser alanına dönüşen Basanaviciaus caddesiyle, yaz aylarında büyük rağbet görmektedir.

Vilnius, Kaunas ve Klaipeda şehirleri Litvanya gece hayatı için seyahat etmesi en uygun olan şehirlerdendir.

Litvanya Yöresel Oyunları Hangileridir?

Litvanya yöresel oyunları aşağıda listelenmiştir.

• Jurgelis meistrelis
• Rateliai
• Kaip aguoneles auga
• Visty gaudylojas
• Siaudy batai

Litvanya Milli Bayramları Hangileridir?

Litvanya milli bayramları aşağıda listelenmiştir.

• 1 Ocak Yılbaşı
• 16 Şubat Litvanya Devletinin Yeniden Kuruluş Günü (1918)
• 11 Mart Litvanya'nın Bağımsızlığının İadesi Günü (Sovyetler Birliği'nden, 1990)
• Paskalya ve baharın ilk Pazarı ve Pazartesisi
• 1 Mayıs Uluslararası İşçi Bayramı
• Mayıs ayının ilk pazar günü Anneler Günü
• Haziran ayının ilk pazar günü Babalar Günü
• 24 Haziran Aziz John Günü ya da Çiy Günü
• 6 Temmuz Devlet Günü
• 15 Ağustos Varsayım Günü
• 1 Kasım Azizler Günü
• 25 Aralık ve 26 Aralık Noel Bayramı

Litvanya'da Düzenlenen Festivaller ve Karnavallar Hangileridir?

Litvanya’da düzenlenen festivaller ve karnavallar aşağıda listelenmiştir.

• Litvanya Şarkı Festivali
• Velines Festivali
• Jonines Festivali
• Klaipeda Deniz Festivali
• Yeni Yıl Kutlamaları
• Kaziukas Fuarı
• Uzgavenes Festivali
• Kucios Kutlamaları
• Bağımsızlık Günü Geçit Töreni
• Sokak Müziği Günü

Litvanya’da oldukça canlı şekilde kutlanan birçok festival bulunmaktadır. Litvanya’daki festivallere gitmek için vize gerekmektedir. Litvanya’da düzenlenen aktivitelere katılmak için Litvanya kültürel vize başvurusu yapılması gerekmektedir.

Litvanya'da Cadılar Bayramı Ne Zamandır?

Litvanya’da Cadılar Bayramı, 31 Ekim'de kutlanmaktadır. Cadılar Bayramı, Azizler Günü'nden önceki gündür ve bazen Hallows' Eve ve Hallowmas Eve olarak da adlandırılmaktadır.

Cadılar Bayramı kutlamaları, Litvanya'da oldukça tartışmalıdır. Genç nesil ve esnaf genellikle kutlamalara olumlu yaklaşırken, Cadılar Bayramı'nın eski Litvanya gelenekleri ile ilgisi olmadığından dolayı sembolik bir değer taşımadığını düşünen orta yaşlı ve yaşlı nesil kutlamalara karşı genellikle olumsuz bir tutum sergilemektedir. Cadılar Bayramı’nın, Litvanya'da geleneksel olarak kutlanan bir festival olmaması sebebiyle Cadılar Bayramı partileri genellikle gerçekleşme tarihinden yaklaşık bir hafta önce duyurulmaktadır.

Litvanya'da Kültürel Tanıtımından Sorumlu Kuruluşlar

Litvanya’da faaliyet gösteren ve kültürel tanıtımlar için finanse edilen kurum ve kuruluşlar aşağıda listelenmiştir.

• Litvanya Kültür Konseyi
• Litvanya Kültür Enstitüsü
• Litvanya Dünya Sanatları Derneği
• Kaunas Çeşitli Milletler Kültür Merkezi
• Litvanya Kültür Merkezleri Derneği